H Ελλάδα δεν είναι μόνο τα νησιά! Είναι και η άλλη Ελλάδα η μη τουριστική, η Ρούμελη, τ’ Άγραφα, τα Τζουμέρκα, η Ελλάδα που επιμένει, που αντέχει, που συνεχίζει να ονειρεύεται και να δημιουργεί!
Κείμενο - Φωτογραφίες: Σταμάτης Σκαμπαρδώνης
Όταν ξεκινούσα μια Παρασκευή του Σεπτέμβρη, το οδοιπορικό στα χωριά της Ρούμελης δεν φανταζόμουν τι θα επακολουθούσε. Ο κάμπος της Λαμίας είχε 38 βαθμούς, κι ας ήταν αρχές φθινοπώρου. Όσα «καλό φθινόπωρο» μου ευχήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα στο γραφείο, ξεχάστηκαν σε λίγες ώρες. Λαμία, Λιανοκλάδι, Μακρακώμη, μια γρήγορη στάση για να δροσιστούμε και στη συνέχεια Σπερχειάδα.
Οδηγώντας προσπαθούσα να φτιάξω το πρόγραμμα της επόμενης μέρας. Στον τέταρτο σε έκταση δήμο της χώρας, 23 χωριά (Γαρδίκι, Κολοκυθιά, Μάρμαρα, Κυριακοχώρι, Νικολίτσι, Πουγκάκια κι άλλα 12 χωριά στη σειρά), πού να πρωτοπάς και τι να πρωτογράψεις. Αυτά όμως ξεχάστηκαν γρήγορα, όταν με υποδέχτηκαν οι άνθρωποι του Δήμου Σπερχειάδας και άρχισαν να με ενημερώνουν πού θα πάμε.
Από τις Λίμνες της Ανατολής μέχρι το δάσος της Οξιάς στα όρια με τον νομό Φωκίδας. Ούτε ο Άρης στο αντάρτικο, όταν όργωνε τα βουνά, δεν έκανε τόσα χιλιόμετρα σε μια μέρα! Δεν μπορείς, όμως, να πεις και τίποτε, όταν βλέπεις το μεράκι, τον ενθουσιασμό, το πάθος για την προβολή της περιοχής τους...
1η Διαδρομή
Μάρμαρα-Ανατολή
H περιπλάνηση ξεκινάει το Σάββατο το πρωί από τη Σπερχειάδα. Μ’ ένα καφέ στο χέρι ξεκινάμε για Μάρμαρα και Ανατολή. Όσο ανεβαίνουμε υπάρχει φοβερή εναλλαγή στο τοπίο με πλατάνια και έλατα. Σε μια στροφή του δρόμου εμφανίζεται μεγαλόπρεπος ένας αετός, ο οποίος όμως δεν μας κάνει τη χάρη να τον φωτογραφήσουμε. Είναι η πρώτη δυνατή εικόνα που μας προδιαθέτει για το τι θα συναντήσουμε παραπάνω, όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι μικρότερη.
Πρώτος σταθμός τα Μάρμαρα, ένα όμορφο, ζωντανό χωριό, που είναι αμφιθεατρικά χτισμένο. Είναι 10 το πρωί και το καφενείο είναι γεμάτο κόσμο που μας υποδέχεται και μας κερνάει τσίπουρο. Αρχές φθινοπώρου και στο χωριό υπάρχει ακόμη ζωή. Στην ψησταριά σιγοψήνεται το αρνί τυλιγμένο στη λαδόκολλα για να μην καεί και δίπλα το κοκορέτσι. Οι Ρουμελιώτες είναι μάστοροι σ’ αυτά γι’ αυτό ονομάζονται και «κοκορετσάδες».
Οι Ρουμελιώτες είναι μάστορες στα ψητά και το ξέρουν.
Πριν μας παρασύρει η παρέα και το τσίπουρο, μπαίνουμε στο σχολείο, όπου στεγάζεται το λαογραφικό μουσείο του χωριού. Μέσα σε μια τάξη που κάποτε έσφυζε από ζωή είναι στημένο το μουσείο που περιέχει τα πάντα. Ο ήχος του γραμμόφωνου μας παρασύρει και μας μεταφέρει 50 χρόνια πίσω, τότε που η ζωή ήταν σίγουρα πιο δύσκολη, αλλά με λιγότερη ένταση και άγχος. Αξίνες, δρεπάνια, αργαλειοί, ένα ολόκληρο ξυλουργείο στημένο μ’ όλα τα εργαλεία του, έτοιμο να λειτουργήσει, και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς συνθέτουν το μικρό αυτό μουσείο που αξίζει να επισκεφθείτε. Μια προσπάθεια πάντως που αξίζει συγχαρητήρια, γιατί μας μεταφέρει στο κλίμα της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Το Λαογραφικό Μουσείο στα Μάρμαρα που αξίζει να το επισκεφτείτε.
Ο χρόνος, όμως, μας κυνηγάει για να τα προλάβουμε όλα. Αφήνουμε, λοιπόν, τα Μάρμαρα για να συνεχίσουμε για την Ανατολή, που βρίσκεται στα 1.350 μέτρα. Μια πραγματική αετοφωλιά, γενέτειρα του ορειβάτη Κώστα Τσιβελέκα, που έχει ανέβει στις ψηλότερες κορφές όλου του κόσμου. Όταν στην παιδική σου ηλικία μένεις στην Ανατολή και ξαγναντεύεις τα Βαρδούσια, πώς να μη σου γεννηθεί η επιθυμία να κατακτήσεις τις ψηλότερες κορφές του κόσμου;
Αγναντεύοντας τα Βαρδούσια από την Ανατολή.
Και η περιπέτεια συνεχίζεται για τις λίμνες της Ανατολής. Η διαδρομή είναι ειδική και μόνο για 4x4. Ξαφνιάζει ακόμη και τον βοσκό που μας ρωτάει: «Για πού το βάλατε, μωρέ;» Το αυτοκίνητο χοροπηδάει πάνω στον δρόμο μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας. Φυσικά λίμνες δεν υπάρχουν, γιατί έβρεξε ελάχιστα για να μαζευτεί νερό στις μικρές κοιλότητες που υπάρχουν. Το τοπίο, πάντως, μας αποζημιώνει για το τράνταγμα που φάγαμε στην διαδρομή. Η επιστροφή όμως είναι καλύτερη...
Στις λίμνες της Ανατολής με τους φίλους από τον Δήμο Σπερχειάδας.
2η Διαδρομή
Κολοκυθιά-Νικολίτσι- Κυριακοχώρι
Η Κολοκυθιά είναι ένα πανέμορφο χωριό, χτισμένο από Ηπειρώτες μαστόρους, με πολλή βλάστηση και πολλά νερά. Στην πλατεία του χωριού μας περιμένει η πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Αγγελική Καραγεώργου για να μας ξεναγήσει. Ένα από τα αξιοθέατα του χωριού είναι ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που χτίστηκε το 1851.
Υπάρχει και το σπίτι που ήταν το αρχηγείο του Άρη. Ο Παναγιώτης Χαραβγιάς, που έχει την ταβέρνα στην πλατεία, μας κερνά τσίπουρο και μας μιλά για τις ομορφιές του χωριού του. Ο Παναγιώτης είναι απ’ αυτούς που επιμένουν, παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες, γι’ αυτό ανοίγει χειμώνα καλοκαίρι το μαγαζί του, για να κρατήσει τον κόσμο στο χωριό. Γιατί κακά τα ψέματα, το καφενείο, η ταβέρνα στο χωριό είναι σημείο αναφοράς και για τους ντόπιους και για τους επισκέπτες.
Στη συνέχεια φεύγουμε για το όμορφο Νικολίτσι. Το Νικολίτσι είναι γνωστό για τη γιορτή του τσίπουρου που κάνει κάθε χρόνο τον Νοέμβρη. Στην πλατεία του χωριού βάζουν καζάνια. Ο καθένας μπορεί να απολαύσει τσίπουρο κατευθείαν από τον λουλά.
Το τοπίο με τα πλατάνια σε αποζημιώνει στο Κυριακοχώρι.
Το τελευταίο χωριό πριν σταματήσουμε για μεσημέρι, είναι το Κυριακοχώρι, ονομαστό για την ωραία του πλατεία και τα λουτρά του. Είναι φυσικά σε πρωτόγονη κατάσταση, αλλά απ’ ό,τι λένε αυτοί που τα επισκέπτονται, είναι θαυματουργά. Χρειάζεται φυσικά μια μέριμνα από την Πολιτεία, γιατί όλη η περιοχή έχει ιαματικές πηγές που μπορούν να αξιοποιηθούν.
3η Διαδρομή
Πουγκάκια-Δάσος Οξιάς
Μετά από ένα γρήγορο διάλειμμα στη Σπερχειάδα για φαγητό και καφέ, ξεκινάμε για την τελευταία διαδρομή για τα Πουγκάκια και το δάσος της Οξιάς. Τα Πουγκάκια είναι στη νοτιοδυτική πλευρά του νομού Φθιώτιδας σε υψόμετρο 950 μέτρων. Είναι από τα χωριά που έχουν ζωή τον χειμώνα, καθώς έχει 100 περίπου μόνιμους κατοίκους, οι περισσότεροι από τους οποίους ηλικιωμένοι.
Πηγαίνοντας για το δάσος της οξιάς.
Η βλάστηση του χωριού είναι ιδιαίτερα πυκνή και πολύχρωμη με μηλιές, κερασιές, κορομηλιές και πλατάνια. Όπως στα περισσότερα χωριά, στην πλατεία υπάρχει η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και στο πλάι τα καφενεία και οι ταβέρνες.
Η Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα Πουγκάκια.
Αποχαιρετάμε τα Πουγκάκια κι, αφού περάσουμε από το Γαρδίκι, παίρνουμε τον δρόμο για το διάσελο της οξιάς. Είναι ο δρόμος (χωματόδρομος) που θα ενώσει τη Φθιώτιδα με τη Φωκίδα. Συνήθως οι άνθρωποι προσπαθούν να κάνουν παντού άσφαλτο και μετά παραπονιούνται για θόρυβο και καυσαέρια. Εμείς χαιρόμαστε τη διαδρομή και τη μοναξιά μας στον δρόμο, καθώς το τοπίο είναι εκπληκτικό.
Μετά το ελατοδάσος αρχίζουν σιγά να εμφανίζονται οι πρώτες οξιές του δάσος, που είναι το νοτιότερο που υπάρχει στην Ευρώπη. Παίρνοντας σιγά σιγά τον δρόμο της επιστροφής, καθώς αρχίζει να σκοτεινιάζει, σβήνουμε τη δίψα μας στη βρύση του Αρβανίτη, που θα αποτελέσει και την τελευταία εικόνα του ταξιδιού μας.
Στα βουνά το πιο σύνηθες "εμπόδιο" είναι ο βοσκός με τα πρόβατά του.
Λίγα λόγια για τον Ποταμό Σπερχειό
Ο ποταμός Σπερχειός κατεβαίνει από τις πλαγιές του Τυμφρηστού προς τον κάμπο της Λαμίας, τροφοδοτούμενος από πολλούς παραποτάμους μέχρι να καταλήξει στον Μαλιακό κόλπο. Σχηματίζει ένα μεγάλο δέλτα και θεωρείται από τους σημαντικότερους υγρότοπους στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδος. Η κοιλάδα και οι εκβολές του Σπερχειού ανήκουν στο δίκτυο Natura και έχει προταθεί να συμπεριληφθεί στους υγρότοπους διεθνούς σημασίας (σύμβαση Ramsar).
Στο δέλτα γίνεται καλλιέργεια ρυζιού, που προσφέρει στα πουλιά σημαντικές εκτάσεις εύρεσης τροφής. Σύμφωνα με την Ορνιθολογική Εταιρεία, στα αναπαραγόμενα είδη στο δέλτα του Σπερχειού περιλαμβάνονται ο Μικτροτσικνιάς, ο Πελαργός, το Νεροχελίδονο κι άλλα. Έχει επίσης σημασία για τους ερωδιούς που περνούν κατά τη μετανάστευση, τη Χαλκόκοτα, τη Χουλιαρομύτα. Στα είδη που ξεχειμωνιάζουν περιλαμβάνονται ο Αργυροτσικνιάς, ο Στικταετός κι άλλα.
Το οδοιπορικό στα χωριά του Δήμου Σπερχειάδας φτάνει στο τέλος. Τα αισθήματά μας είναι ανάμεικτα, καθώς δεν προλάβαμε να δούμε όλα τα χωριά όπως αρχικά σχεδιάζαμε. Αυτό όμως θα είναι και η αφορμή στο μέλλον να κάνουμε ένα καινούριο οδοιπορικό...
Τι θα φάτε: H Ρούμελη φημίζεται για τις ταβέρνες και ψητά της.
Τι να αγοράσετε: Τυροκομικά (γάλα, γιαούρτι κ.ά.).
