Βάλια Κάλντα: Περιπέτεια στην παγωμένη «Ζεστή Κοιλάδα» του νομού Γρεβενών

Αφεθείτε σε μια περιπετειώδη περιπλάνηση και θα γνωρίσετε τα φυσικά μπονζάι της Πίνδου, αλλά και το μαγικό βοτάνι γκι, θα μυηθείτε στα μυστικά των σπάνιων πλασμάτων της και θα περπατήσετε πλάι στο θρυλικό Αρκουδόρεμα με τις άγριες πέστροφές του. 

Κείμενο: Λιάνα Τσώνου
Φωτογραφίες: Γιώργος Κωνσταντινίδης

Η εξερεύνηση του Εθνικού Δρυμού Πίνδου αποτελούσε πρόκληση εδώ και χρόνια. Η περίφημη Βάλια Κάλντα, όπως είναι η βλάχικη ονομασία της, μάς επεφύλασσε μια εμπειρία ζωής που προσμέναμε με ανυπομονησία να βιώσουμε.

Αποστάσεις:

Από Αθήνα: 400 χλμ.
Από Θεσσαλονίκη: 215 χλμ.

Γνωρίζοντας μαγικά βότανα και αρχαία φυτά

Με αφετηρία και ορμητήριό μας το ξενοδοχείο Vasilitsa Resort, και έπειτα από ένα πλουσιότατο πρωινό, ξεκινήσαμε με πολλή διάθεση να γνωρίσουμε τη θαυμαστή Βάλια Κάλντα. Ευτυχώς η πυκνή ομίχλη που κάλυπτε τα πάντα από το πρωί άρχισε να υποχωρεί, σκέφτηκα, καθώς επιβιβαζόμασταν στο τζιπ του Παναγιώτη. Από τη διασταύρωση του χιονοδρομικού κέντρου Βασιλίτσας, πήραμε το δρόμο για τα χωριά Πανόραμα και Λάβδα με προορισμό το χωριό Περιβόλι, από όπου θα επιχειρούσαμε την είσοδο στο Δρυμό.

Καθώς διασχίζουμε μια μαγευτική διαδρομή με δασωμένες πλαγιές, ένα ερώτημα τριβελίζει το μυαλό μου; Γιατί οι ντόπιοι ονόμασαν την περιοχή Βάλια Κάλντα, (όπως είναι η βλάχικη ονομασία της και σημαίνει Ζεστή Κοιλάδα), αφού κάθε άλλο παρά φημίζεται για τη ζέστη της; Έμαθα λοιπόν ότι ο λόγος είναι πως μέσα στην Κοιλάδα η θερμοκρασία είναι 10 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από ό,τι στις γύρω κορυφογραμμές. Και είναι φυσικό να επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες στην Κοιλάδα, αφού βρίσκεται σε υψόμετρο που φτάνει ως και τα 1.400 μέτρα και είναι κυκλωμένη από εκπληκτικά βουνά (Αβγό, Μαυροβούνι, Μηλιά, Πυροστιά), με κορυφές που ξεπερνούν τα 2.000 μ. Βέβαια, λέγεται ότι η παγωμένη «Ζεστή Κοιλάδα» ονομάστηκε έτσι κατ’ ευφημισμό, αφού αποτελεί μια από τις πιο κρύες και υγρές περιοχές της χώρας μας.

Από το χωριό Περιβόλι ξεκινάει η περιήγησή μας στον εθνικό δρυμό Πίνδου.

Μόλις 2 χλμ. προτού φτάσουμε στο Περιβόλι (και μόλις δούμε τη σχετική πινακίδα για το χωριό), εγκαταλείπουμε την άσφαλτο και στρίβουμε αριστερά στο χωματόδρομο. Αμέσως κάνουμε μια πρώτη στάση για να απολαύσουμε μια πανοραμική άποψη του Περιβολίου, αλλά και για να γνωρίσουμε το φυτό «γκι», το οποίο λανθασμένα ταυτίζουμε με το αρκουδοπούρναρο που κοσμεί τα σπίτια μας κατά τις γιορτές των Χριστουγέννων.

Τα γκι ζουν παρασιτικά και φύονται πάνω στα κλαδιά άλλων δέντρων (πεύκα, έλατα, βελανιδιές, καστανιές). Το γκι είναι τοξικό φυτό που αναφέρεται σε κείμενα γιατρών της αρχαιότητας για τις θαυματουργές του ιδιότητες. Μάλιστα, γνωρίζουμε ότι ο μαγικός ζωμός των Γαλατών περιείχε και γκι. Εξίσου μαγικός, όμως, είναι και ο τρόπος αναπαραγωγής του.

Το θαυματουργό φυτό γκι, που φύεται πάνω στα κλαδιά άλλων δέντρων, είναι ένα από τα μυστικά που θα σας αποκαλύψει η οικοξενάγηση στη Βάλια Κάλντα.

Κινούμαστε πλέον στην περιμετρική ζώνη του Δρυμού και η περιήγησή μας γίνεται ολοένα και πιο απολαυστική. Σε κάθε στάση «συστηνόμαστε» στους άγνωστους θησαυρούς της φύσης: το φυτό «άρκευθος», από όπου παράγεται το ποτό τζιν, ένα ακανθώδες φυτό γνωστό ως «κοτόπουλο του δάσους» λόγω της γεύσης του, την «πινγκουίκουλα» −το μοναδικό σαρκοφάγο φυτό που συλλαμβάνει με τα φύλλα του μικρά έντομα−, αλλά και το φυτό «Μόλυ» που αναφέρεται στην Οδύσσεια του Ομήρου. Αρχαίοι μύθοι, μαγικά βότανα αλλά και θαυμαστά άγνωστα είδη της χλωρίδας σχηματίζουν στο μυαλό μου ένα συναρπαστικό παζλ που τα κομμάτια του συμπληρώνουν το ένα το άλλο.

Από τους καρπούς του φυτού άρκευθος παράγεται το ποτό τζιν.  

Σε κάθε βήμα μας συναντάμε ποικίλα είδη μανιταριών, αρκετά από τα οποία τρώγονται και έχουν εξαιρετική γεύση.

Η νοστιμότατη μακριολεπιότα ή ζαρκαδίσιο, όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι ένα από τα πολλά είδη μανιταριών που θα συναντήσετε στη Ζεστή Κοιλάδα.

Η διαδρομή μας για την τοποθεσία Σταυρός μάς αποκαλύπτει εκπληκτικά δάση οξιάς και μαύρης πεύκης. Φτάνοντας στα 1.400 μέτρα, συνεχίζουμε να ανηφορίζουμε, καθώς τα πυκνά δάση δίνουν τη θέση τους στη θαμνώδη και ποώδη βλάστηση της υποαλπικής ζώνης. Σε μια στροφή ξεπροβάλλει μπροστά μας ένα μεγαλοπρεπές κεραυνοβολημένο πεύκο, φρουρός του περάσματος για τη Βάλια Κάλντα. Αυτοί οι γίγαντες, πεθαίνουν όρθιοι, καθώς παρατηρώ με έκπληξη τον ευθυτενή θεόρατο κορμό του δέντρου.

Το κεραυνοβολημένο πεύκο, σήμα κατατεθέν της εισόδου στον εθνικό δρυμό Πίνδου.

Στο μαγευτικό Αρκουδόρεμα

Διασχίζουμε πάλι πυκνά δάση, ώσπου φτάνουμε στη θέση Σταυρός (έπειτα από 12 χλμ. σε χωματόδρομο), για να στρίψουμε αριστερά για Βάλια Κάλντα-Κόκκινα Πεύκα (υπάρχουν σχετικές πινακίδες). Σύντομα, η εντυπωσιακή θέα της Ζεστής Κοιλάδας, φωλιασμένη ανάμεσα σε κατάφυτες πλαγιές που χάνονται η μία πίσω από την άλλη, μας αναγκάζει να κάνουμε μια ακόμη στάση.

Λίγο πιο κάτω, ανακαλύπτουμε τα περίφημα φυσικά μπονζάι της Πίνδου. Μένουμε εντυπωσιασμένοι, παρατηρώντας πεύκα ηλικίας 30 ετών (όπως μας αποκαλύπτει ο αριθμός των κλαδιών τους) να μην ξεπερνούν το 1 μέτρο ύψος! Ένα φαινόμενο που οφείλεται στην υπερβόσκηση της περιοχής. Αλλά αυτό είναι ένα μόνο από τα πολλά μυστικά που αποκαλύπτει μόνο στους ανήσυχους ταξιδιώτες η Βάλια Κάλντα.

Γνωρίζατε ότι η Βάλια Κάλντα έχει τα δικά της φυσικά μπονζάι; Ένα πεύκο ηλικίας 30 και πλέον ετών (όπως φανερώνει ο αριθμός των κλαδιών του), με ύψος που δεν ξεπερνά το 1 μέτρο! 

Ο δρόμος γίνεται πιο δύσβατος, αλλά η εικόνα των πανύψηλων πεύκων που ξεπερνούν τα 40 μ. ύψος μας παρασύρει. Είμαστε πλέον στον πυρήνα του Δρυμού. Μπροστά μας ξεπροβάλλει το μυστηριώδες σύμπυκνο δάσος. Οι θεόρατοι κορμοί μαύρης πεύκης παραταγμένοι ασφυκτικά ο ένας πλάι στον άλλο, δημιουργούν έναν ομιχλώδες λαβύρινθο. Έπειτα από 15 λεπτά οδήγησης σε δύσκολο χωματόδρομο φτάνουμε σε μια πανέμορφη τοποθεσία με καταπράσινα λιβάδια. Αφήνουμε το όχημα και αρχίζουμε να πεζοπορούμε μέσα στο πυκνό δάσος με τη βοή του Αρκουδορέματος να μας συντροφεύει.

Το εντυπωσιακό σύμπυκνο δάσος μαυρόπευκων.

Σύντομα, αντικρίζουμε τα κρυστάλλινα νερά του και αρχίζουμε να κατηφορίζουμε ένα απότομο μονοπάτι για να φτάσουμε στις όχθες του. Αν και έχουμε μπει σε ένα από τα βαθύτερα σημεία της Κοιλάδας, βρισκόμαστε στα 1350 μ. υψόμετρο. Ένα ξύλινο γεφυράκι ενώνει τις δυο όχθες συνθέτοντας ένα τοπίο ειδυλλιακό. Το Αρκουδορέμα δεν ονομάστηκε έτσι τυχαία. Οι καφέ αρκούδες που βρίσκουν καταφύγιο στη Βάλια Κάλντα κατεβαίνουν στα νερά του για να πιάσουν ψάρια και βατράχια. Δεν είναι επομένως καθόλου απίθανο να συναντήσετε τα ίχνη της πάνω στα χωμάτινα μονοπάτια της «Ζεστής Κοιλάδας».

Το θρυλικό Αρκουδόρεμα δημιουργεί εικόνες απίστευτης ομορφιάς, καθώς διασχίζει τα πυκνά δάση της Ζεστής Κοιλάδας για να ενωθεί με τον ποταμό Αώο.

Αν, πάλι, έχετε υπομονή και παρατηρήσετε τα γαλήνια νερά του, τότε θα δείτε τις άγριες πέστροφες με τη χαρακτηριστική πορτοκαλί βούλα στα πλευρά τους να κολυμπούν με εξαιρετική σβελτάδα. Το Αρκουδόρεμα ρέει ορμητικό ανάμεσα σε ένα πυκνό δάσος από μαυρόπευκα, σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες. Ξαφνικά ημερεύει για να συνεχίσει το μακρύ ταξίδι του ως τον ποταμό Αώο. Το βλέμμα ταξιδεύει παράλληλα με την οργισμένη ροή του, στέκεται στα μαυρόπευκα και ακολουθεί την ευθύγραμμη πορεία των αγέρωχων κορμών ως το ουρανό, χάνεται ανάμεσα στις κοκκινωπές φυλλωσιές μιας λυγερόκορμης οξιάς.

Η κιτρινομπομπίνα, με τη χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα στην κοιλιά της, είναι ένα από τα πολλά είδη αμφίβιων που ζουν στο Δρυμό και μπορείτε να δείτε κατά την οικοξενάγησή σας. 

Περνάμε απέναντι τη γέφυρα και συνεχίζουμε την πορεία μας μέσα στο δάσος με αναρίθμητους θάμνους ολόγυρά μας. Η βοή του ρέματος ξεμακραίνει. Το μελωδικό κελάηδισμα των πουλιών και το μεγαλοπρεπές πέταγμα ενός αετού στον αέρα γαληνεύουν την ψυχή.

Το άγνωστο βουνό Όρλιακας κρύβει αναρίθμητες φυσικές ομορφιές. 

Έπειτα από μια δεκαπεντάλεπτη πεζοπορία, βγαίνουμε σε ένα ξέφωτο κυκλωμένο από πολύχρωμες βουνοπλαγιές. Λίγο πιο πέρα ξεπροβάλλουν τα απέραντα λιβάδια, όπου και αφήνουμε το όχημά μας. Η ώρα έχει περάσει δίχως να το καταλάβουμε. Ο χρόνος μας στη μαγική Κοιλάδα έχει φτάσει στο τέλος του. Σε λίγο θα αρχίσει να σουρουπώνει. Εκείνη την ώρα η Βάλια Κάλντα θα αρχίσει να ζωντανεύει. Τα σπάνια πλάσματά της θα βγουν στο ημίφως, στα υγρά δάση και τα ξέφωτα, προς αναζήτηση τροφής. Και είναι αυτές οι λιγοστές ώρες της αυγής και του σούρουπου που η «Ζεστή Κοιλάδα» ζει στους φυσιολογικούς ρυθμούς της.

Λίγα λόγια για τον εθνικό δρυμό Πίνδου (Βάλια Κάλντα)

Ο εθνικός δρυμός Πίνδου (Βάλια Κάλντα) είναι ένας τόπος ιδιαίτερης οικολογικής αξίας που απλώνεται στο βορειοανατολικό τμήμα της οροσειρά της Πίνδου, στο νότιο τμήμα του Νομού Γρεβενών. Η συνολική έκταση του φτάνει τα 69.000 στρέμματα, ενώ ο πυρήνας του καταλαμβάνει μια έκταση 30.000 στρεμμάτων. Αν και ορίστηκε ως εθνικός δρυμός από το 1966 και αποτελεί ένα από τα πιο ολοκληρωμένα οικοσυστήματα της χώρας, το καθεστώς προστασίας του δεν είναι, δυστυχώς, επαρκές.

Αλπικά λιβάδια και πυκνά δάση συνθέτουν ένα οικοσύστημα μοναδικής οικολογικής αξίας.

Πρόκειται για μια μεγάλη, ορεινή κοιλάδα που στο μεγαλύτερο μέρος της τη διασχίζει το Αρκουδόρεμα, περικυκλωμένο από τα ψηλά βουνά του ορεινού συμπλέγματος του Λύγκου της βόρειας Πίνδου, με κορυφές πάνω από 2.000 μέτρα. Μέσα στο δρυμό σχηματίζονται αρκετές μικρές λίμνες, με πιο μεγάλες τις δυο λίμνες της Φλέγκας (1850μ.) και το Λάκκο στο Αβγό (1.600 μ.). Στη Βάλια Κάλντα απλώνονται εκτεταμένα δάση μαύρης πεύκης και οξιάς, ενώ επίσης αναπτύσσονται ρόμπολα και δυο μικρές συστάδες δασικής πεύκης, η οποία εμφανίζει εδώ το νοτιότερο όριο εξάπλωσής της στην Ευρώπη.

Σε υψηλό υψόμετρο εκτείνονται υποαλπικά λιβάδια με πόες και θάμνους. Η «Ζεστή Κοιλάδα» αποτελεί ένα σπουδαίο οικοσύστημα, αφού σε αυτήν βρίσκουν καταφύγιο πολλά είδη της πανίδας. Ο δρυμός προστατευτεί 7 είδη αμφιβίων, 10 είδη ερπετών, 70 είδη πουλιών και 17 είδη θηλαστικών. Συγκεκριμένα, αποτελεί σημαντικό βιότοπο για την καφέ αρκούδα, το λύκο, τη βίδρα, το ζαρκάδι, το αγριόγιδο.

Τι αξίζει να δείτε:

Ο νομός Γρεβενών δεν είναι μόνο γνωστός για την περίφημη Ζεστή Κοιλάδα του. Κάθε γωνιά του κρύβει αναρίθμητα μυστικά: παλιά πέτρινα γεφύρια, γραφικά βλαχοχώρια, βουερά ποτάμια και επιβλητικούς ορεινούς όγκους. Όποιο και αν είναι το ορμητήριό σας, θα βρείτε πολλά ενδιαφέροντα αξιοθέατα.

Ανάμεσά τους είναι:

• Το άγνωστο, μα πανέμορφο, βουνό Όρλιακας με τους κάθετους βράχους του. Είναι ενταγμένο στο Δίκτυο «Natura 2000». Μάλιστα, Όρλιακας ονομάστηκε το πρώτο βουνό που εξερευνήθηκε στον πλανήτη Άρη, γιατί ο αστροναύτης που το ανακάλυψε ήταν από το κοντινό χωριό Ζιάκας.
• Το περίφημο τρίτοξο γεφύρι του Αζίζ Αγά, το υψηλότερο πέτρινο γεφύρι της Μακεδονίας, με ύψος που φτάνει τα 15 μέτρα πάνω από τα νερά του ποταμού Βενέτικου. Κατασκευάστηκε το 1727 και βρίσκεται λίγο πριν το χωριό Τρίκωμο.

Τα 15 μέτρα ύψος φτάνει το πέτρινο γεφύρι του Αζίζ Αγά, το υψηλότερο της Μακεδονίας.

• Το πέτρινο γεφύρι του Ζιάκα, κτισμένο το 1880 πάνω από τα νερά παραποτάμου του Βενέτικου. Γνωστό και ως Τουρκογέφυρο, καθώς εδώ συνέβη μια πολύ μεγάλη μάχη του οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα με τους Τούρκους.

Το γεφύρι του Ζιάκα.

• Το γραφικό χωριό Σπήλαιο, όπου θα φτάσετε διασχίζοντας μια εκπληκτική διαδρομή ανάμεσα στα επιβλητικά απόκρημνα βράχια του Όρλιακα και απότομους γκρεμούς. Περάστε με προσοχή το εξαιρετικά στενό ασφαλτόδρομο, με θέα προς την χαράδρα του Βενέτικου που κόβει την ανάσα. Αξίζει μια βόλτα στο χωριό, όπου ξεχωρίζει το πανέμορφο κτήριο του δημοτικού σχολείου, αλλά και η Μονή Παναγίας της Σπηλιανής.

Το γραφικό χωριό Σπήλαιο, σκαρφαλωμένο σε μια κατάφυτη πλαγιά του Όρλιακα.

• Η γέφυρα της Πορτίτσας (1830) και το φαράγγι του Βενέτικου, που ονομάζεται Πορτίτσες. Ακολουθήστε το σχετικό χωματόδρομο από το χωριό Σπήλαιο (υπάρχουν πινακίδες) για να φτάσετε σε μια πανέμορφη τοποθεσία όπου το πέτρινο γεφύρι στέκεται ως φρουρός της εισόδου στο φαράγγι. Θεόρατα επιβλητικά βράχια σχηματίζουν ένα θεόστενο πέρασμα όπου κυλάει ο Βενέτικος. Σε αυτή τη στενή δίοδο οφείλει, εξάλλου, το όνομά του το φαράγγι. Στη διαδρομή σας δεν είναι καθόλου απίθανο να συναντήσετε ίχνη αρκούδας πάνω στο νωπό χώμα. Εμείς, πάντως, ήμασταν τυχεροί!

Η γέφυρα της Πορτίτσας με το εκπληκτικής ομορφιάς ομώνυμο φαράγγι του Βενέτικου. 

Ράφτινγκ στον Βενέτικο!

Γλιστρώντας στις πίστες του χιονοδρομικού κέντρου Βασιλίτσας

Οι φίλοι του σκι και όχι μόνο μην παραλείψετε μια επίσκεψη στο εθνικό χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας. Η εκπληκτική τοποθεσία του σε υψόμετρο 1.600-2.100 μ. στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Γρεβενών, και οι άρτιες υποδομές του το καθιστούν ένα από τα δημοφιλέστερα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας.

Ανηφορίστε τα εκπληκτικά δάση οξιάς για να φτάσετε στις σύγχρονες εγκαταστάσεις του. Εκεί δεν έχετε παρά να φορέσετε τα πέδιλα του σκι και να κατεβείτε κάποια από τις 16 πίστες του (από αρχαρίων μέχρι αθλητικές), είτε να ανεβείτε με τους εναέριους ή τους συρόμενους αναβατήρες για να απολαύσετε ένα μοναδικό πανόραμα. Επίσης, υπάρχουν και δύο baby lifts. Μπορείτε ακόμη να διασχίσετε τα χιονισμένα δάση και οροπέδια της περιοχής με μηχανάκια χιονιού ή απλά να απολαύσετε το ολόλευκο τοπίο από το σαλέ.

Το χιονοδρομικό διαθέτει σχολές εκμάθησης σκι και snowboard, καταστήματα όπου μπορείτε να ενοικιάσετε ή να αγοράσετε χιονοδρομικό εξοπλισμό, σαλέ (με δωμάτια για διαμονή), εστιατόριο και μπαρ.