Εαρινές μελωδίες στα καντούνια της Κέρκυρας!

Κείμενο & Φωτογραφίες: Ηλέκτρα Κυριτσοπούλου

Όταν ανακοίνωνα σε γνωστούς και φίλους ότι θα κατευθύνω τις πασχαλινές μου αναζητήσεις προς την Κέρκυρα, οι μισοί με ζήλεψαν και οι άλλοι μισοί με κοιτούσαν σαν να ‘λεγαν από μέσα τους: «Μα ξέρει τι κάνει άραγε;»

Ο λόγος αυτής της περίεργης αντίδρασης είναι γιατί το Πάσχα στην Κέρκυρα για μερικούς από μας έχει συνδεθεί με κάτι πολύ κοσμοπολίτικο και με κοσμοπλημμύρα επίσης.

Όμως η υπέροχη αυτή πόλη, αν είσαι άνθρωπος που περπατάει, που δεν θέλει να παρκάρει το αυτοκίνητό του έξω ακριβώς από τον προορισμό του και που μπορεί να χαλαρώσει και να ακολουθήσει τους ιδιαίτερους ρυθμούς που έχει κάθε μέρος, είναι ένας μαγευτικός και πολύ διαφορετικός προορισμός για τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Το καλύτερο, πάντως, για να απολαύσετε ανενόχλητοι τη μελωδική και κατανυκτική ατμόσφαιρα αυτής της πόλης την περίοδο του Πάσχα, είναι να κλείσετε δωμάτιο κάπου μέσα στην Παλαιά Πόλη και να ξεχάσετε το θέμα αυτοκίνητο. Εάν, παρ’ όλα αυτά, δεν μπορείτε να το αποχωριστείτε και εάν θέλετε να αισθάνεστε και κάπως ανεξάρτητος του τύπου «εάν μου τη βιδώσει, σηκώνομαι και φεύγω προς τας εξοχάς»... πάρτε το.

Η Κέρκυρα με τη πραγματοποίηση της 31ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, που συνήλθε στο Christchurch της Ν. Ζηλανδίας, συμπεριέλαβε την Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας με τα δύο φρούριά της στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ως ξεχωριστό αρχιτεκτονικό σύμβολο, που εκπροσωπεί μια σημαντική ιστορική περίοδο.

Έτσι η παλαιά πόλη της Κέρκυρας έγινε το 17ο ελληνικό μνημείο στον κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Το ενδιαφέρον είναι ότι μ’ αυτήν την πρόσφατη εγγραφή για πρώτη φορά διακρίθηκαν μνημεία ελληνικά όχι μόνο από τους αρχαίους χρόνους αλλά και από τη νεότερη πολιτιστική μας κληρονομιά.

Η πανέμορφη και ξεχωριστή για τα ελληνικά δεδομένα πόλη, με τον ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα εκπροσωπεί μία σημαντική ιστορική περίοδο!

Τα αρχιτεκτονικά της κατάλοιπα καλύπτουν τα χρόνια από την Ενετοκρατία έως και τον 19ο αιώνα, με σημαντικότερες φάσεις αυτές του 16ου και 17ου αιώνα. Σύμφωνα, όμως, με τις αρχαιολογικές ανασκαφές και το αρχειακό υλικό, στην ίδια θέση ακριβώς βρισκόταν βυζαντινός οικισμός του 6ου και 7ου αιώνα μ.Χ.

Η πόλη της Κέρκυρας, που δημιουργήθηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα από Κορίνθιους άποικους, έγινε με την πάροδο του χρόνου πρώτα μακεδονική και μετά ρωμαϊκή, βυζαντινή, ανδεγαυική, βενετική, γαλλική, βρετανική και, εντέλει, ελληνική διατηρώντας ίχνη από όλους αυτούς τους πολιτισμούς.

Με βάση, όμως, τη μελέτη που συνόδευσε την υποψηφιότητα της Κέρκυρας στη σύνοδο της UNESCO, φαίνεται ότι η εικόνα της πόλης που έχουμε σήμερα, με τα ψηλά πέτρινα σπίτια και τις αρχοντικές προσόψεις, είναι κατάλοιπο από την αυτοκρατορική βρετανική διοίκηση του νησιού, που «οδήγησε την πόλη από τον μεσαίωνα στον νεοκλασικισμό... ενώ άφησε ανέπαφο το δαιδαλώδες εσωτερικό ρυμοτομικό με όλα τα χαρακτηριστικά μιας ελληνοϊταλικής μεσογειακής πόλης».

Ενώ, όμως, το καλοκαίρι νομίζει κανείς ότι η Κέρκυρα επανέρχεται στα χέρια των Βενετών και των Άγγλων, γιατί γύρω σου ακούς μόνο αγγλικά και ιταλικά, το Πάσχα επιστρέφει στην ελληνική αγκαλιά της.

Με την πρώτη βόλτα στα καντούνια, θα ακούσετε τις συγχορδίες από τα πνευστά κάποιας φιλαρμονικής να ταξιδεύουν στο ανοιξιάτικο αεράκι μαζί με τους ιδιόμορφους ιδιωματισμούς της κερκυραϊκής διαλέκτου. Γιατί στην Κέρκυρα τα μεγάλα κεριά λέγονται «τόρτσα», η χορωδία «κόρο» και τα πένθιμα εμβατήρια «μάρτσιες φουνέμπρε».

Αυτή η μεγάλη ορθόδοξη δοξαστική γιορτή της αναγέννησης της φύσης και του κόσμου ολόκληρου γιορτάζεται εδώ με έναν χαρακτήρα τόσο μουσικό και τόσο κοσμικό ταυτόχρονα όσο πουθενά αλλού στην Ελλάδα.

Γιατί εδώ οι μεγάλοι πρωταγωνιστές είναι οι εκατοντάδες μουσικοί των 18 φιλαρμονικών του νησιού, που φυσάνε τα πνευστά και χτυπάνε τα τύμπανα και δεν προλαβαίνεις να τους μετρήσεις όσο σκληρά κι αν προσπαθήσεις.

Οι φιλαρμονικές είναι το καμάρι της νήσου – και με το δίκιο τους! Δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της παραμονής των Άγγλων στο νησί και η «γηραιότερη» είναι η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας, γνωστή στην Κέρκυρα ως η «Παλιά», η οποία ιδρύθηκε το 1840, όταν η προϋπάρχουσα φιλαρμονική μπάντα του αγγλικού στρατού αρνήθηκε να συνοδεύει πια τις ορθόδοξες λιτανείες.

Σήμερα η Φιλαρμονική Eταιρεία έχει μία μπάντα από 150 μουσικούς, μια μπαντίνα που αποτελείται από 90 μουσικούς και μια ορχήστρα τζαζ με 40 μουσικούς! Αυτό μας κάνει 280 μουσικούς! Κι αν σ’ αυτό το νούμερο προσθέσουμε τους 265 μουσικούς, της δεύτερης σε σπουδαιότητα φιλαρμονικής, της Φιλαρμονικής Εταιρείας «Μάντζαρος», η οποία ιδρύθηκε το 1890 και λειτουργεί από τότε ανελλιπώς, τότε μόνο με τις δύο αυτές φιλαρμονικές φτάνουμε σε ένα σύνολο 545 μουσικών...!

Και έχουμε να συνυπολογίσουμε άλλες 16 μπάντες για να καταλάβουμε πόσοι μουσικοί «κυκλοφορούν» και παίζουν στα καντούνια του Καμπιέλο (η βορινή μεριά της πόλης πάνω από το Παλιό Λιμάνι), στη Σπιάναδα (τη μεγαλύτερη πλατεία των Βαλκανίων), όπου θα καταλήξει η αναστάσιμη λιτανεία το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά τη μεγάλη παραλιακή λιτανεία από τα Μουράγια, και πόσοι συνολικά θα περάσουν από μπροστά σας, όταν θα πίνετε στο Λιστόν (ο δρόμος με τα υπέροχα βόλτα ή αλλιώς τις καμάρες στη δυτική πλευρά της Σπιανάδας) τσιτσιμπύρα και καφέδες.

Ένας άλλος μεγάλος πρωταγωνιστής της πόλης είναι και ο Άγιος Σπυρίδωνας. Για τους Κερκυραίους δεν είναι μόνο ο άγιος του νησιού αλλά ο… άνθρωπό τους. Χαρακτηριστική επιβεβαίωση αυτού αισθήματος είναι ότι πολύ συχνά αντί για οτιδήποτε άλλο τού προσφέρουν κεντητά πασουμάκια, για να περπατάει μαζί τους, ο αόρατος και παντοδύναμος αυτός προστάτης.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή:

Η Κυριακή των Βαΐων είναι η μέρα που η Κέρκυρα γιορτάζει τη σωτηρία της από την πανούκλα του 1630. Γίνεται μεγάλη λιτανεία του σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνα με συνοδεία όλων των φιλαρμονικών. Η λιτανεία ακολουθεί τη γραμμή όπου στέκονταν τότε τα τείχη της πόλης.

Το επόμενο σημαντικό γεγονός για την πόλη είναι η Συναυλία Εκκλησιαστικής Μουσικής που γίνεται τη Μεγάλη Τετάρτη στο Δημοτικό Θέατρο.

Τη Μεγάλη Πέμπτη το must είναι τα Δώδεκα Eυαγγέλια στο Duomo, την Kαθολική Mητρόπολη της ωραίας πλατείας Δημαρχείου, όπου ανάβουν 12 κεριά και σβήνουν από ένα, όταν τελειώνει η ανάγνωση κάθε Ευαγγελίου.

Τη Μεγάλη Παρασκευή κάθε εκκλησία βγάζει τον δικό της Eπιτάφιο και τον περιφέρει στις γειτονιές της ενορίας της. Οι περιφορές ξεκινάνε από το μεσημέρι, για να προλαβαίνουν οι φιλαρμονικές να συνοδεύουν όλους τους επιτάφιους!

Ο πρώτος βγαίνει στις 2 το μεσημέρι και ο τελευταίος, της Μητρόπολης, στις 10 το βράδυ. Το υπέροχο είναι ότι κάθε φιλαρμονική παίζει το δικό της μάρτσια φουνέμπρε! Η «Παλιά» φιλαρμονική (με κόκκινη στολή) παίζει το Adagio του Albinoni, η «Mάντζαρος» (μπλε στολή) τη Marcia Funebre του Verdi και η «Kαποδίστριας» την Elegia Funebre και το πένθιμο εμβατήριο του Chopin. Είναι μια υπέροχη αίσθηση να περπατάς στους δρόμους, να συναντάς τους Επιτάφιους και να ακούς όλη τη μέρα τις μπάντες να παιανίζουν ολόγυρά σου!

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου καλά θα κάνετε να πιάσετε μια καλή θέση στα καφενεία του Λιστόν για να είσαστε παρόντες στο έθιμο με τους «μπότηδες», το σπάσιμο των κανατιών, το οποίο γίνεται πάντα μετά την Πρώτη Ανάσταση στις 11 το πρωί. Μερικοί λένε ότι είναι έθιμο με ενετική επιρροή, άλλοι ότι έχει ειδωλολατρικές ρίζες. Όπως και να’ χει πάντως έχει τρομερή πλάκα.

Πήλινα κανάτια (ο μπότης είναι το κανάτι με το στενό στόμιο και τα δύο χερούλια) γεμάτα νερό, για να κάνουν μεγαλύτερο κρότο πέφτουν από όλα τα μπαλκόνια της πόλης σαν για να καλωσορίσουν την έλευση του μεσσία και τον ερχομό της άνοιξης. Mετά το σπάσιμο των κανατιών, οι φιλαρμονικές ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης παίζοντας χαρούμενα εμβατήρια.

Θα τις ξανακούσετε και πάλι όλες μαζί στην αναστάσιμη λιτανεία της Μητρόπολης που περνάει από τα Μουράγια και καταλήγει στη Σπιανάδα για την αναστάσιμη ακολουθία και τα υπέροχα πυροτεχνήματα με το Χριστός Ανέστη. Και του χρόνου με υγεία!

TIP 1:

Για να περάσετε ήρεμες και χαλαρές διακοπές πρέπει να φροντίσετε για τα εξής:

Επειδή όλα τα ωραία συμβαίνουν στην Παλαιά Πόλη και επειδή αυτοκίνητο μέσα στο ιστορικό κέντρο δεν μπαίνει ούτε κι αν έχετε τον θεό μπάρμπα, πρέπει να φροντίσετε να μην καταφτάνετε την τελευταία στιγμή και για να βρείτε να παρκάρετε και για να μπορέσετε να ευχαριστηθείτε τα όσα συμβαίνουν γύρω σας χωρίς άγχος.

TIP 2:

ΕΠΙΤΑΦΙΟΙ - ΩΡΕΣ-ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ - ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ

• 14:00 Ι.Ν.Υ.Θ. Σπηλαιώτισσας (Νέο Φρούριο)  Ι.Ν. Παντοκράτορος (Καμπιέλο)
• 15:00 Ι.Ν.Αγ. Νικολάου των Λουτρών (Φαληράκι)
• 16:00 Ι.Ν. Γεωργίου (Παλιό Φρούριο) 17:15 Ι.Ν.Υ.Θ. Oδηγήτριας ή Παναγιωπούλα (Πόρτα Ρεμούνδα)
• 18:00 Ι.Ν. Αγ. Πάντων (Αγ. Πάντες)  Ι.Ν. Αναστάσεως (Γαρίτσα)  Μονή Αγ. Θεοδώρων (Στρατιά)
• 18:15 Ι.Ν. Αγ. Σοφίας (Εβραϊκή)
• 19:00 Ι.Ν. Αγ.Παρασκευής (Πόρτα Ρεμούνδα) Ι.Ν. Αγ. Σπυρίδωνος Σαρόκου (Κοτσέλα)  Ι.Ν. Αγ. Τριάδος (Γαρίτσα)  Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου (Μαντούκι)
• 19:15 Ι.Ν. Αγ. Αντωνίου (Σπηλιά)
• 19:30 Ι.Ν. Αγ. Ελευθερίου (Κοφινέτα)  Ι.Ν.Υ.Θ. Βλαχερνών (Γαρίτσα)
• 20:00 Ι.Ν. Αγ. Ιάσωνος & Σωσιπάτρου (Ανεμόμυλος)  Ι.Ν.Υ.Θ. Φανερωμένης ή των Ξένων (Πλακάδα τ’ Αγιού)
• 20:30 Ι.Ν. Αγ. Βασιλείου (Πίνια)  Ι.Ν.Αγ. Ιωάννη του Λαζου (Κεφαλομάνδουκο)   Ι.Ν. Αγ, Νικολάου των Γερόντων 21:00 Ι.Ν.Αγ. Ιωάννη (Πιάτσα)
• 21:15 Ι.Ν. Ιακώβου (Δημαρχείο)
• 22:00 Ι.Ν.Υ.Θ. Σπηλαιωτίσσης ή Μητρόπολη (Σπηλιά)