Υπάτη, η νεράιδα της Οίτης!

Στο οδόμετρο μόλις έχουν προστεθεί 235 χλμ. από την Αθήνα. Μετά από μια όμορφη ανηφορική διαδρομή, το πράσινο του κάμπου έχει διαδεχθεί το πράσινο του βουνού, ενώ η δυνατή βροχή έχει μετατραπεί σε ψιλόβροχο. Ένας πολύβουος καταρράκτης δίπλα σε ένα παλιό νερόμυλο σπάει την ησυχία του τόπου. Τεράστια πλατάνια σχηματίζουν πράσινες αψίδες πάνω από τον δρόμο και ένα αχνό πέπλο ομίχλης τυλίγει τη φύση ολόγυρα. Κάπως έτσι μάς υποδέχεται η όμορφη κωμόπολη της Υπάτης, σαν νεράιδα της Οίτης, Νοέμβρη μήνα...

Κόκκινη κλωστή δεμένη...(ο παπα-Δημήτρης και ο Ναός του Αγίου Νικολάου)
Μια σύγχρονη κωμόπολη που έρχεται από την αρχαιότητα...(Υπάτη: Τι θα δείτε, τι αξίζει να επισκεφθείτε κ.α.)
Μονή του Αγάθωνος
Προς το ψηλότερο χωριό της Φθιώτιδας...(πεζοπορική διαδρομή προς το Νεοχώρι)
Χαίρετε, δάση και βουνά, κρύα νερά της Οίτης! (πληροφορίες για πεζοπορικές διαδρομές στην Οίτη)

Κόκκινη κλωστή δεμένη...

«... Εκεί υπό τα ψηλά δένδρα, των οποίων οι κλώνοι, με βόμβυκας και με θυσσάνους τριχοειδών φύλλων κοσμούμενοι, εσείοντο υπό της πρωινής αύρας, άνω του ρεύματος, του κυλίοντος μετά ψιθύρου το διαυγές νάμα του...» (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «Πασχαλινά Διηγήματα»)

Θυμηθήκαμε τον μεγάλο πεζογράφο και τον παπα-Διανέλλο του, την ολοζώντανη περιγραφή του τοπίου και της ανθρώπινης ζωής στο σπίτι, στο χωριό, στο ξωκλήσι, την ύφανση ενός περίτεχνου καμβά γύρω από τον ιερέα και την ικανότητά του να ανοίγει μια πόρτα στη ζωή, στην πίστη, στο τοπίο, στην ιστορία, στον νου, στην καρδιά και στις αισθήσεις, όταν βρεθήκαμε κι εμείς στο νεραϊδότοπο της Υπάτης.

Καιρού μη επιτρέποντος, ο Θεός οδήγησε τα βήματά μας στον παπα-Δημήτρη. Γλυκοί ψαλμοί ηχούν, ενώ το λιβάνι ευωδιάζει δημιουργώντας μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Βρισκόμαστε στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου της Υπάτης κατά την τέλεση του εσπερινού − απαραίτητη προϋπόθεση για τη γνωριμία με τον φωστήρα του χωριού. Μετά το «δι’ ευχών» ο παπα-Δημήτρης μάς καλεί στο σπίτι του, λίγο πιο κάτω από τον ναό. Εκεί μας ταξιδεύει στην ιστορία του τόπου του, συμβουλευόμενος παράλληλα και τα βιβλία του, ενώ η παπαδιά γλυκαίνει το ταξίδι μας με χειροποίητο γλυκό του κουταλιού. Δεχόμαστε ευχάριστα έναν καταιγισμό πληροφοριών, που μας απαλλάσσει από την τυποποιημένη συνταγή της εγκυκλοπαίδειας. «Θέλετε να σας διαβάσω ένα παραμύθι;» μας ρωτά αναπάντεχα και μας αιφνιδιάζει. Φέρνει κοντά του ένα μεγάλο όμορφο τετράδιο και αρχίζει να μας αφηγείται ένα παλιό ρουμελιώτικο παραμύθι. Παρασυρμένοι από τη γλαφυρότητα της αφήγησης μέσα στη γλυκιά θαλπωρή βιώνουμε μια εμπειρία βγαλμένη από το παρελθόν. Τι πιο εναλλακτικό για να περάσεις το βράδυ σου, όταν ο καιρός δεν σου αφήνει και πολλά περιθώρια δράσης. Ο παπα- Δημήτρης, λοιπόν, σε ρόλο λαογράφου, εδώ και πολλά χρόνια συλλέγει παραμύθια και παροιμίες από ηλικιωμένες γυναίκες της περιοχής και τα καταγράφει στη ρουμελιώτικη διάλεκτο. Όσο αναχρονιστικό κι αν φαίνεται, όσο κι αν είμαστε άμαθοι στο να ακούμε, ως γενιά της εικόνας, η αφήγηση του ιερέα άφησε τη φαντασία μας ελεύθερη να καλπάσει στους μύθους και στις παραδόσεις της Υπάτης, ενώ η επιθυμία να γνωρίσουμε πιο βιωματικά την περιοχή έγινε περισσότερο έντονη.

Το παρελθόν και το παρόν συνυπάρχουν μοναδικά στον διατηρητέο ναό του Αγίου Νικολάου.

Μια σύγχρονη κωμόπολη που έρχεται από την αρχαιότητα

H νεράιδα της Οίτης μάς υποδέχεται με την επιγραφή «Υπάτη-Μαρτυρική Πόλη». Η ματιά, αφού μένει εκστατική στη θέα του καταρράκτη που μοιάζει πανέμορφος «πορτιέρης», ταξιδεύει γρήγορα και «σκάει» πάνω στο αρχαίο μεσαιωνικών υπολειμμάτων κάστρο, το οποίο, κτισμένο στα 662 μ. ύψος, δεσπόζει του κάμπου του Σπερχειού.

Στην κεντρική της πλατεία η περίφημη «σεκόγια της Υπάτης» στεφανώνει το ηρώο με τα ονόματα όσων θυσιάστηκαν στους απελευθερωτικούς αγώνες του ‘12 και του ‘40. Το υποβλητικό σκηνικό καθορίζουν αποφασιστικά οι διατηρητέοι βυζαντινοί ναοί του Αγίου Νικολάου και της Αγίας Σοφίας. Ο επισκέπτης θαυμάζει τα κιονόκρανα στο περιστύλιο, σπαράγματα και κολόνες αρχαίων και βυζαντινών κτισμάτων που αποκαλύπτουν την ύπαρξη βασιλικής του 4ου-5ου αιώνα. Ψηφιδωτά τους βρίσκουμε στο μουσείο και εκτιμούμε την αξία αυτών που είναι ακόμη θαμμένα στον αύλειο χώρο του Αγίου Νικολάου.

Σοκ και δέος μάς καταλαμβάνει στη θέα ενός... σπιτιού στη νότια πλευρά της Αγίας Σοφίας. Η αρχαιολόγος Κατερίνα Σπυράκη- Καλατζή αποκαλύπτει, μετά από ανασκαφική έρευνα, ότι στη θέση που είναι χτισμένο το σπίτι υπήρχε ένα από τα έξι μόλις βαπτιστήρια που είχαν δημιουργηθεί τον 5ο αιώνα στη λεκάνη της Μεσογείου. Ένα βαπτιστήριο με τετράγωνο φωτιστήριο, τετράλοβη κτιστή κολυμβήθρα, μοναδικό στην Ελλάδα. Άλλα πέντε έχουν ανακαλυφθεί σε χώρες που περιβάλλουν τη Μεσόγειο, αλλά εκείνα σώθηκαν νωρίς... Δεν είναι θαμμένα κάτω από ένα σπίτι...

Στα δυτικά της Υπάτης δύει ο ήλιος, αλλά για τον επισκέπτη ανατέλλει η ιστορία της περιοχής και ο θαυμασμός του παρελθόντος, το οποίο εγκιβωτισμένο στο καταπληκτικό Βυζαντινό Μουσείο Φθιώτιδας και στην περίφημη Μονή Αγάθωνος καθορίζουν τη σημερινή μοναδικότητά της.

Τα ψηφιδωτά του Μουσείου θαμπώνουν από τα ζωντανά τους χρώματα και τα πλούσια θέματά τους.

Στη δυτική έξοδο της όμορφης πόλης βρίσκεται ένα από τα λίγα μεγάλα κτίρια που σώθηκαν από τη γερμανική λαίλαπα του ’44. Ήταν στρατώνας της εποχής του Όθωνα. Σήμερα είναι μουσείο που αποδεικνύει πόσο σημαντική και πλούσια είναι η ιστορία της πόλης και της περιοχής. Ευρήματα και νομίσματα (μόνο αυτά ξεπερνούν τα... 3.000!!!) μαρτυρούν την πορεία του τόπου από την αρχαιότητα στη ρωμαϊκή, παλαιοχριστιανική και χριστιανική εποχή.

Μονή του Αγάθωνος 

Σε μια πλαγιά δυτικά της πόλης κυριαρχεί η Μονή του Αγάθωνος. Κτισμένη τον 15ο αιώνα, σήμερα γνωρίζει μεγάλη δημοσιότητα, λόγω του σκηνώματος του Βησσαρίωνα το οποίο ανακαλύφθηκε άφθαρτο και φυλάσσεται σε ειδικό χώρο.

Η ιστορία της Μονής και η περιήγησή της αποσβολώνουν τον επισκέπτη. Εκτός από τόπος προσευχής και προσκύνημα βυζαντινής τέχνης, αποτελεί και μια κιβωτό της φύσης. Στο κτιριακό της συγκρότημα επισκεπτόμαστε ένα Μουσείο Φυσικής Ιστορίας με βοτανικό κήπο και αντιπροσωπευτικά φυτικά είδη της Οίτης που φυτεύτηκαν στον περίβολο του Μουσείου. Στο Μουσείο του Εθνικού Δρυμού, εκθέματα χλωρίδας και πανίδας της Οίτης μάς μυούν στη γεωλογία, παλαιοντολογία, κλιματολογία, εδαφολογία και οικολογία του εθνικού δρυμού. Εκτός από το Μουσείο Ορνιθόμορφων πουλιών, τη Μονή και την περιοχή κοσμεί το Εκτροφείο θηραμάτων σε έκταση χιλίων στρεμμάτων. Αν είστε τυχεροί, όπως εμείς, εκεί θα δείτε πανέμορφα ελάφια.

Μοναδικό θέαμα μέσα στην προστατευμένη περιοχή της Μονής τα ελάφια.

Επιβλητικός στη Μονή ο χώρος του Γολγοθά, με τον Εσταυρωμένο να προβάλλει μέσα από μια κόγχη, χτισμένη από πωρόλιθους και τυλιγμένη στο πράσινο, ενώ το νερό περιχύνεται, μέσα σε μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα, από τη θολωτή στέγη της. Η δημιουργία της Μονής τοποθετείται στο τέλος του 14ου-αρχές 15ου αιώνα, χρονολογία που συμπίπτει με την εύρεση της εικόνας της Παναγίας από τον Όσιο Αγάθωνα, ο οποίος θεωρείται κτήτορας της περίφημης Μονής με τα μοναδικής λαϊκής αρχιτεκτονικής χαρακτηριστικά, όπως το καμπαναριό, το Καθολικό, τις θολωτές πόρτες, τα παρεκκλήσια. Στην πιο ζεστή γωνιά του κτιριακού συγκροτήματος βρίσκεται το αρχονταρίκι. Με το τζάκι στο κέντρο της αίθουσας πάντα αναμμένο, οι μοναχοί μάς υποδέχονται προσφέροντάς μας καφέ και λουκούμι, πάντα πρόθυμοι για συζήτηση και αφήγηση της ιστορίας της μονής και της μεγάλης προσφοράς της στους αγώνες της πατρίδας και στο πνεύμα με την ομώνυμη σχολή.

Περιηγητές, προσκυνητές, λόγιοι, φυσιολάτρες, όλοι έχουν κάθε λόγο να επισκεφτούν τις αυλές της Παναγιάς της Αγάθωνης.

Προς το ψηλότερο χωριό της Φθιώτιδας...

Με ξεναγό τον κο Θανάση Σκούρα, ξεκινάμε μια ανάβαση προς τα δυτικά. Ανάμεσα στα έλατα, περνάμε το καταπράσινο χωριό Λυχνό και φτάνουμε στην Καστανιά στα 1.040 μ. υψόμετρο. Πληροφορίες για υπέροχες παραδοσιακές πίτες μάς οδηγούν στη μοναδική ταβέρνα-ψησταριά. ∆υστυχώς, τη βρίσκουμε κλειστή, αλλά δεν απογοητευόμαστε. Το τοπίο μας παρηγορεί και μας γοητεύει έτσι σκεπασμένο από την ομίχλη. Συνοδοί μας και οι κίσσες, με το χαρακτηριστικό λάλημα. Όπως μας πληροφορεί ο ξεναγός, μας, βοηθούν στην αναπαραγωγή του δάσους, καθώς μαζεύουν καρπούς και τους θάβουν στο χώμα. Το υψόμετρο τραβάει... την ανηφόρα και η βλάστηση τριγύρω οργιάζει.

Μαθητές ακολοθούν το μονοπάτι από τη Καστανιά 

Λίγα χιλιόμετρα πριν από το Νεοχώρι, φτάνουμε στο ∆ιάσελο Πάθενα, απ’ όπου η θέα είναι μαγευτική, καθώς έχουμε ανέβει πάνω από την ομίχλη, στα 1.460 μ. Από τη μια μεριά, στο βάθος διακρίνονται η Γκιώνα και τα Βαρδούσια, ενώ από την αντίθετη, η κοιλάδα του Σπερχειού και πιο πέρα η Όθρυς και ο Όλυμπος. Στο διάσελο καταλήγει, ύστερα από 1,5 περίπου ώρα και ένα μονοπάτι που ξεκινά από την Καστανιά. Συνεχίζουμε προς το Νεοχώρι, το ψηλότερο χωριό του νομού. Στην ερημική πια πλατεία του στέκει αγέρωχος ένας τεράστιος πλάτανος, ενώ απέναντι ο διατηρητέος ναός του Αγίου Νικολάου αγναντεύει το χωριό που απλώνεται στην πλαγιά από τα 1.400 μ. έως τα 1.200 μ. Καπνός από μια καμινάδα είναι το μόνο ίχνος ζωής στο χωριό αυτή την εποχή. Πέτρινα παλιά σπίτια δένουν αρμονικά με το ορεινό τοπίο. Την ησυχία του ερημικού τόπου σπάνε τετρακίνητα οχήματα που περνούν από την πλατεία. Η διαδρομή, άλλωστε, ενδείκνυται για λάτρεις των 4x4. Στην επιστροφή μας επιδιδόμαστε σε ένα κυνήγι μανιταριών, μέσα στο δάσος. Ο υγρός καιρός κάνει τα μανιτάρια να ξεφυτρώνουν παντού, κάτω και πάνω σε σαπισμένους κορμούς, σε διάφορα χρώματα. Το βουνό της Οίτης θεωρείται μεγάλος μανιταρότοπος. Ανάμεσα στα ευθυτενή έλατα και σπασμένοι κορμοί... φιλοτεχνημένοι από τους καλλιτέχνες του δάσους, τους δρυοκολάπτες. Με γεμάτα τα πνευμόνια μας οξυγόνο και χωρίς μανιτάρια, γιατί κάποιοι μας πρόλαβαν, παίρνουμε τον κατήφορο.

Χαίρετε, δάση και βουνά, κρύα νερά της Οίτης!

Η Υπάτη, γαντζωμένη στα 400 μ. υψόμετρο, βόρεια της Οίτης, αποτελεί ιδανικό ορμητήριο για ορειβατικές διαδρομές σε μονοπάτια που διατρέχουν τις πλαγιές του βουνού, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία ο ημίθεος Ηρακλής άναψε την πυρά και αποθεώθηκε. Ο εθνικός δρυμός (1966), στην έκταση των 70 τ. χλμ. του, φιλοξενεί πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Ένα από τα κυριότερα δέντρα η κεφαλληνιακή ελάτη. Παρακάτω δύο προτεινόμενες διαδρομές.

1.  Υπάτη (400 Μ.)-Εκκλησάκι Αρσαλής: ∆ύσκολο ανηφορικό μονοπάτι που, ύστερα από 2 ώρες περίπου, καταλήγει στο σπηλαιώδες εκκλησάκι της Αρσαλής (Αγία Ιερουσαλήμ) στα 1.050 μ. περίπου. Χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, οι αγιογραφίες πάνω στα βράχια διατηρούν έντονα τα χρώματά τους παρά το πέρασμα τόσων χρόνων.

Εκκλησάκι Αρσαλής

2. Υπάτη (400 Μ.)-Καταφύγιο Οίτης (1.750 Μ.)-Πλάτωμα Λιβαδιές - Κορυφή Πύργος (2.150 Μ.): Όμορφη διαδρομή μέσα σε πυκνό ελατόδασος που ξεκινάει από το χωριό. Περίπου τρεις ώρες μετά την Υπάτη, η πηγή Αμαλιόβρυση ξεδιψά τους αναβάτες. Μετά από δύο ώρες δρόμο, προβάλλει το μικρό καταφύγιο της Οίτης, το οποίο διαθέτει 24 κρεβάτια και στο οποίο μπορούμε να διανυκτερεύσουμε κατόπιν συνεννόησης με τον ΕΟΣ Λαμίας που το διαχειρίζεται. Λίγο πιο πάνω, στο οροπέδιο Λειβαδιές, η όμορφη λίμνη τραβά την προσοχή. Εύκολα αποκεί φτάνουμε στην κορυφή Γρεβενό (2.114 μ.), τη δεύτερη ψηλότερη της Οίτης, και αποκεί, έχοντας συμπληρώσει περίπου 6,5 ώρες συνολικά, κατακτάμε την ψηλότερη κορυφή του βουνού, τον Πύργο.

Η λίμνη στο οροπέδιο Λιβαδιές, στον Εθνικό Δρυμό της Οίτης 

Οι παραπάνω διαδρομές, όπως και αρκετές άλλες, αποτελούν δίκτυο μονοπατιών που συνδέονται μεταξύ τους είτε στο καταφύγιο Τράπεζα, είτε στην κορυφή Γρεβενό, είτε στην κο- ρυφή Πύργο. Το μεγάλο δίκτυο χωματόδρομων προσφέρει τη δυνατότητα για ορεινή ποδηλασία, ενώ η ομαλή διαμόρφωση της Οίτης πάνω από τα 1.800 μ. αποτελεί παράδεισο για τους λάτρεις του ορειβατικού σκι. Και για τους πιο τολμηρούς, στη βόρεια πλευρά της Οίτης και συγκεκριμένα στους Καμποτάδες πραγματοποιούνται απογειώσεις αλεξίπτωτου πλαγιάς με θέα την κοιλάδα του Σπερχειού.

Πληροφορία: Οι λάτρεις των χιονοδρομιών κατά την παραμονή τους στην Υπάτη έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα στα δύο χιονοδρομικά κέντρα που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, σε αυτό της Αράχοβας (απέχει περίπου 1,5 ώρα) και του Καρπενησίου (68 χλμ. από τη Λαμία).

Κείμενο & Φωτογραφίες: Αργυρώ Αθανασοπούλου