Κέντρο ευεξίας... η Πάρνηθα

«Θ’ αφήσω τη λευκή χιονισμένη κορυφή που ζέσταινε μ’ ένα χαμόγελο την απέραντη μόνωσή μου.
Θα τινάξω από τους ώμους μου τη χρυσή τέφρα των άστρων καθώς τα σπουργίτια τινάζουν το χιόνι από τα φτερά τους.
Καλοί μου άνθρωποι πώς μπορείτε να σκύβετε ακόμη;
Πώς μπορείτε να μη χαμογελάτε;
Ανοίξτε τα παράθυρα.
Νίβομαι στο φως, βγαίνω στον εξώστη γυμνός ν’ αναπνεύσω βαθιά τον αιώνιο αγέρα με τα’ αδρά μύρα του νοτισμένου δάσους με την αλμύρα της απέραντης θάλασσας.
Αστράφτει ο κόσμος ακούραστος.
Κοιτάχτε.»

Γιάννης Ρίτσος

Οι παραπάνω στίχοι είναι από την «Εαρινή Συμφωνία», ενός από τα τρία έργα που συνέθεσε ο Γιάννης Ρίτσος κατά την παραμονή του στο Σανατόριο της Πάρνηθας από τον Οκτώβριο του 1937 έως τον Απρίλιο του 1938. Το Σανατόριο (1912- 1946) κατασκευάστηκε, με απόφαση του νοσοκομείου του Ευαγγελισμού, στην Πάρνηθα λόγω του υγιεινού περιβάλλοντός της, για να φιλοξενεί τους ασθενείς από φυματίωση.

Οι ευεργετικές ιδιότητες του ιστορικού βουνού εξακολουθούν να προσφέρονται απλόχερα σε όσους επιθυμούν να το ανακαλύψουν.

Η Πάρνηθα ανακηρύχτηκε εθνικός δρυμός το 1961 με βασιλικό διάταγμα. Έχρηζε και χρήζει τόσης σημασίας που εντάχθηκε στο δίκτυο Natura 2000.

Τα πρώτα βήματα στη «γυμνή» Πάρνηθα

Κυριακή πρωί ξεκινήσαμε με μια φίλη μου να πάμε ορεινή πεζοπορία στη χιονισμένη Πάρνηθα. Συναντήσαμε στο τελεφερίκ του Mont Parnes την Αναστασία, συνοδό δραστηριοτήτων της Trekking Hellas Πάρνηθα, και την υπόλοιπη «τρελή» ομάδα πεζοπορίας.

Το μονοπάτι που πήραμε θεωρείται πολύ εύκολο και ενδείκνυται για όλες τις ηλικίες (είδαμε και παιδάκια, αλλά και μεγάλης ηλικίας ανθρώπους), για όλες τις εποχές και χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερα καλή φυσική κατάσταση. Παρ' όλα αυτά, το χιόνι και ο πάγος θέλουν προσοχή και βέβαια τον απαραίτητο εξοπλισμό.

Το κατάλληλο υπόδημα επιβάλλεται για να μη βραχείς ή γλιστρήσεις. Αν πας οργανωμένα, όπως εμείς, η εταιρεία θα σε εξοπλίσει με γκέτες και μπατόν, τα οποία είναι πάρα πολύ χρήσιμα, ειδικά κάτω από αυτές τις καιρικές συνθήκες.

Και συνεχίζω...

Η πρώτη μισή με μία ώρα -ανάλογα τον ρυθμό περπατήματος- ήταν πεζοπορία στο, δυστυχώς, καμένο, άρα γυμνό, κομμάτι της Πάρνηθας. Το χιόνι «μαλάκωνε» αρκετά την εικόνα, αλλά η γύμνια του τοπίου είναι αδύνατον να μη σε χτυπήσει στην καρδιά. Εκτεθειμένες πλαγιές, άδειες, να ουρλιάζουν τη μεγάλη καταστροφή...

Ιδιαίτερη προσοχή: Σε παρακαλώ, αγαπητέ επισκέπτη-πεζοπόρε, μην περπατάς έξω από το μονοπάτι, καθώς υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να τσαλαπατήσεις τα εν δυνάμει φυτά και δέντρα που έχουν πρόσφατα φυτευτεί (αναδάσωση) και μη μαζεύεις ό,τι χόρτο και λουλούδι βρίσκεις και σου αρέσει.

Όπως είπε και ο Ινδός φιλόσοφος Osho : «Αν αγαπάς ένα λουλούδι, μην το κόψεις. Γιατί, αν το κόψεις, θα πάψει να είναι αυτό που αγαπάς. Αν αγαπάς ένα λουλούδι, άσ' το όπως είναι. Η αγάπη δεν είναι να κατέχεις, αλλά να εκτιμάς».

Λίγα λόγια για την αναδασωση

Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, σε συνεργασία με το Δασαρχείο Πάρνηθας και τη Διεύθυνση Αναδασώσεων Αττικής, αμέσως μετά τη φοβερή πυρκαγιά του 2007, προέβη σε δραστικές κινήσεις όσον αφορά στην αποκατάσταση της χλωρίδας, αλλά και της πανίδας της Πάρνηθας.

Κατασκευή αντιδιαβρωτικών και αντιπλημμυρικών έργων, κορμοδεμάτων και κλαδοπλεγμάτων στις πλαγιές και κορμοφραγμάτων στις ρεματιές είναι μερικά από αυτά.

Η Πάρνηθα έχει πολύ πλούσια χλωρίδα, καθώς φιλοξενεί 1.100 είδη φυτών με πρωταγωνιστές τα ενδημικά, το αγριογαρύφαλλο και την καμπανούλα. Απειλούμενα είδη προς εξαφάνιση είναι ο κόκκινος κρίνος και η λευκή παιώνια.

Εντυπωσιακή είναι η ανάπτυξη της Κεφαλληνιακής ελάτης, ενδημικό είδος, που μπορεί να φτάσει τα 500 χρόνια ζωής και συναντάται πάνω από τα 900 μέτρα υψόμετρο.

Το ρετσίνι της είναι γνωστό για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Το τοπίο της Πάρνηθας ζωγραφίζεται από ελατόδασος, πευκοδάσος, φρύγανα, μεσογειακή μακκία και την αζωνική βλάστηση των ρεμάτων (περιλαμβάνονται οι ιτιές, οι πλάτανοι και οι λεύκες).

Όσον αφορά στην πανίδα της Πάρνηθας, δυστυχώς σε πολλά είδη ζώων που φιλοξενούσε έχει μειωθεί ο πληθυσμός τους, σε άλλα έχει αυξηθεί και άλλα έχουν εξαφανιστεί τελείως. Κυρίαρχο φυτοφάγο και πασίγνωστο θηλαστικό που ζει στο βουνό της Πάρνηθας είναι το κόκκινο ελάφι με την ευγενή φυσιογνωμία.

Ζει 12-15 χρόνια και μπορεί να ξεπεράσει τα 320 κιλά σε βάρος. Η μητέρα φύση είναι πολύ προνοητική. Τα κέρατα των αρσενικών ελαφιών (μόνο αυτά τα διαθέτουν) πέφτουν την περίοδο που γεννιούνται τα μικρά ελαφάκια έτσι ώστε να μην τα τραυματίσουν.

Όταν ξαναβγούν, θα συνοδεύονται από μία μεμβράνη, σαν χνούδι, η οποία, καθώς τρίβουν τα κέρατά τους πάνω σε δέντρα, τις λεγόμενες ξύστρες, μαρκάροντας έτσι την περιοχή τους, φεύγει. Λόγω του ότι το ελάφι δεν έχει σημαντικούς εχθρούς, εκτός από τους παράνομους κυνηγούς, έχει αυξηθεί ο αριθμός τους.

Αυτό, από τη μία μεριά, καθιστά το συγκεκριμένο είδος ελαφιού ως κυρίαρχο είδος του βουνού και τον πληθυσμό του από τους σημαντικότερους, αν όχι τον σημαντικότερο, στην Ελλάδα. Από την άλλη μεριά, όμως, ο υπερπληθυσμός των ελαφιών δημιουργεί προβλήματα στη χλωρίδα.

Μετά την πυρκαγιά τα ελάφια δεν βρίσκουν την τροφή τους εκεί όπου είχαν συνηθίσει, αφού πρόκειται για ζώα που δεν φημίζονται για την προσαρμοστικότητά τους στις αλλαγές, κι έτσι τον χειμώνα, η πείνα τα ωθεί να φάνε τις κορυφές των νεοφυτευμένων κωνοφόρων ή ακόμα και τη φλούδα των δέντρων προκαλώντας τους ζημιές.

Ιδιαίτερη προσοχή:

Τα ελάφια έχουν εξοικειωθεί πολύ με τον άνθρωπο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ανήκουν πια στην άγρια ζωή και μεταμορφώνονται σε κατοικίδια ζώα. Η κύρια τροφή τους είναι καρποί δέντρων, αγριομηλιές, αγριοαχλαδιές κ.ά. και πάντα θα ανήκουν στο δάσος.

Απαγορεύεται, λοιπόν, ο άνθρωπος να ταΐζει τα ελάφια που πλησιάζουν με τροφές που δεν θα μπορούσε να βρει στο φυσικό του περιβάλλον. Είναι κρίμα η καλή πρόθεση κάποιων τελικά να βλάπτει αυτά τα πανέμορφα ζώα, αφού το στομάχι τους είναι εξαιρετικά ευαίσθητο.

Άλλα θηλαστικά και πτηνά που ζουν στην Πάρνηθα είναι η αλεπού, ο λαγός, το κουνάβι, ο ασβός, ο χρυσαετός, η νυχτερίδα, ο πετρίτης, η πέρδικα, αλλά και ερπετά, όπως χελώνες και σαύρες, και πολλά άλλα είδη.

Η έντονη παρουσία του ανθρώπου σε συνδυασμό με τις πυρκαγιές και κατ’ επέκταση την υπερβόσκηση έχει βάλει το περιβάλλον σε μια διαδικασία εξισορρόπησης. Τέτοιου μεγέθους καταστροφές αφήνουν το στίγμα τους σε βάθος χρόνου και καλό θα είναι να μην το ξεχνάμε και να εκτιμάμε περισσότερο την ανεκτίμητη προσφορά της φύσης, αφού άλλωστε πρόκειται για τον αέρα που αναπνέουμε.

Ευτυχώς, η σημαντική βοήθεια των παραγόντων, αλλά και των εθελοντών, που ασχολήθηκαν και συνεχίζουν να ασχολούνται και να προσφέρουν, είναι εποικοδομητική και οι προσπάθειες καρποφόρες.

Το πλούσιο τοπίο που απολαμβάναμε πριν το 2007, για τη δική μας γενιά, θα αποτελεί μια γλυκιά ανάμνηση, αφού δεν θα προλάβουμε να το ξαναδούμε έτσι, αλλά ας βοηθήσουμε να το απολαύσουν ξανά, ακόμα καλύτερα, οι γενιές που θα έρθουν.

Καθαρός αέρας και βιωματική επαφή με τη φύση

Πλησιάζοντας το καταφύγιο Μπάφι, το τοπίο άρχισε να αλλάζει. Η μαγεία του ελατοδάσους άρχισε να προβάλλεται μπροστά μας και η διαδρομή έγινε ένα παραμύθι. Δεν μπορούσα να σταματήσω να συλλογίζομαι πόσο τυχεροί είμαστε που κατοικούμε δίπλα σ' αυτό το μέρος.

Έχει μία αύρα που σε ταξιδεύει. Νομίζεις ότι έχεις φύγει χιλιόμετρα μακριά, κι όμως είσαι τόσο κοντά!

Η φύση της Πάρνηθας σε ανανεώνει, σε φρεσκάρει, σε αναζωογονεί επιστημονικά αποδεδειγμένα αφού η ανάπτυξη των λειχήνων πάνω στα δέντρα το πιστοποιούν. 

Σε όλη τη διαδρομή η καλή μας συνοδός, Αναστασία, όντας τέλεια καταρτισμένη, έκανε το περπάτημά μας ακόμα πιο ενδιαφέρον, βομβαρδίζοντάς μας με πληροφορίες, που, ναι μεν μπορεί να τις πετύχεις κάπου στο διαδίκτυο (εξαιρούνται οι ψαγμένοι της υπόθεσης), αλλά δεν συγκρίνεται με το να παίρνεις την πληροφορία την ίδια στιγμή που βλέπεις κάτι.

Πρόκειται για μια εμπειρία που δεν φωτογραφίζεται, αλλά εντυπώνεται στην ψυχή.

Συνεχίσαμε ακολουθώντας το μονοπάτι για τη Μόλα. Ρυάκια, έλατα, μανιτάρια... και ένας μεγάλος κατακίτρινος ήλιος στον ουρανό. Τι άλλο να θελήσω; Φτάσαμε, μέχρι ένα σημείο, γιατί η μπάρα για να συνεχίσουμε ήταν κλειστή και οι κανονισμοί είναι κανονισμοί. Εξάλλου είχε περάσει και η ώρα και ήταν καιρός για διάλειμμα!

Σταματήσαμε στο ζεστό και φιλόξενο καταφύγιο Μπάφι για ανάκτηση δυνάμεων. Ζεσταθήκαμε με τσάι του βουνού και χορτάσαμε πεντανόστιμο φαγητό.

Μα πιο πολύ ευχαριστηθήκαμε θέα. Τι καλύτερο από το να ξαποσταίνεις πίνοντας, τρώγοντας και απολαμβάνοντας υπέροχη θέα σε ιδανικό υψόμετρο, αντικρίζοντας από μακριά την Αθήνα, τους ρυθμούς της και τις έννοιες σου! 

Ο δρόμος για την επιστροφή ήταν πιο εύκολος και πιο γρήγορος. Είχαμε αποκτήσει ρυθμό στο περπάτημα, είχαμε δυναμώσει και γεμίσει οξυγόνο.

Προτεινόμενες διαδρομές:

1. Διαδρομή Βούντιμα-Αγία Μαρίνα (ακούσαμε για την ομορφιά της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας) -σελ. 110 διαδρομή 12 στο βιβλίο «Πάρνηθα».
2. Γύρος της Χαράδρας της Χούνης (με επίσκεψη στο καταφύγιο Φλαμπούρι) -σελ.86 διαδρομή 6 στο βιβλίο «Πάρνηθα».
3. Διαδρομή Καζίνο-Καταφύγιο Μπάφι -σελ. 78 διαδρομή 4 στο βιβλίο «Πάρνηθα».

Κι ύστερα... απολογισμός

Όταν έφτασα σπίτι, ένιωσα σαν να έλειπα μέρες. Ένιωθα γεμάτη και χαμογελούσα! Η τρέλα της καθημερινότητας σε συνδυασμό με το γκρίζο της πόλης απλά εξαφανίστηκε μέσα σε λίγες ώρες.

Πήρα δυνάμεις, ανέπνευσα καθαρό αέρα, γέλασα, φωτογράφισα με τα μάτια μου (και όχι μόνο) αυτό το φυσικό αριστούργημα και φόρτισα την καρδιά μου με αγάπη και σεβασμό προς τη μητέρα-φύση και το μεγαλείο της.

Με τους τρόπους της, η μάνα των πάντων προσπαθεί να μαζέψει τη σύγχυση που προκαλούμε εμείς οι κοινοί θνητοί και να μας βάλει μυαλό, αλλά χωρίς αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές... Εκείνη, υπομονετική και ανεκτική, ξαναγεννιέται...

Οφείλουμε, λοιπόν, τουλάχιστον να την επισκεπτόμαστε και να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι είμαστε μια μικρή χιονονιφάδα, γεννημένοι από την απεραντοσύνη της. Μας έφτιαξε μοναδικούς και όμορφους, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε προσωρινοί.

Το να την προστατεύουμε είναι το κληροδότημά μας στις επόμενες γενιές, τις γενιές που θα πουν τη δική τους ιστορία για εκείνη. Εύχομαι ότι θα είναι μια ιστορία γεμάτη πράσινο, αγάπη, σεβασμό και αξέχαστες στιγμές χαράς.

Καταφύγιο Μπάφι

Το καταφύγιο Μπάφι βρίσκεται στην καρδιά της Πάρνηθας. Είναι οργανωμένο και κατάλληλο να δεχτεί επισκέπτες κάθε ηλικίας προσφέροντας τη δυνατότητα να χαλαρώσουν μέσα στη φύση και τον καθαρό αέρα και να ανακαλύψουν το μοναδικό ελατόδασος της Αττικής μέσα στον εθνικό δρυμό της Πάρνηθας.

Κοιμίζει 41 άτομα σε πολύ περιποιημένα δωμάτια και διαθέτει καταπληκτική κουζίνα.

Από τον Αύγουστο του 2004 η Trekking Hellas Πάρνηθας σε συνεργασία με το καταφύγιο Μπάφι διοργανώνει οργανωμένες δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους, για να προβληματιστούν δημιουργικά, να συνεργάζονται καλύτερα, να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους, να έρθουν σε επαφή με τη φύση και κυρίως να αναπτύξουν την οικολογική τους συνείδηση.

Λαμβάνοντας μέρος σε μία από τις πολλές δραστηριότητες, η διασκέδαση κορυφώνεται με έναν ιδιαίτερο και ασυνήθιστο τρόπο για μικρούς και μεγάλους.

Δραστηριότητες

• Αναρρίχηση

• Σπηλαιολογία

• Πεζοπορία

• Ποδηλασία στο Τατόι

• Ποδηλασία στην Πάρνηθα

• Κυνήγι θησαυρού-πεζοπορία
• Βραδινή πεζοπορία

Ο «Εναλλακτικός Τουρισμός» ευχαριστεί ιδιαίτερα το καταφύγιο Μπάφι για τον χρόνο που μας διέθεσε, και τον οδηγό «Πάρνηθα, 18 διαδρομές για να γνωρίσεις το βουνό» για τις πληροφορίες. Πρόκειται για έναν οδηγό εξαιρετικά χρήσιμο για τους λάτρεις του βουνού, που αναγράφει με λεπτομέρειες τα πεζοπορικά μονοπάτια της Πάρνηθας, προτείνει επιλεγμένους προορισμούς και επεξηγεί την τρομακτική σημασία της προστασίας του εθνικού δρυμού και όχι μόνο. Τον οδηγό μπορείτε να τον βρείτε στο: http://onfoot.gr/el/publications/parnitha

Κείμενο & Φωτογραφίες: Μαρία Κόντη & Ζίλντα Λίμα