Κεραμεικός, ενάντια στη βουή της πόλης!

Στον Κεραμεικό, αρχικά, μπήκα κατά λάθος, περισσότερο για να αποφύγω την βουή της πόλης παρά για να επισκεφτώ τον αρχαιολογικό χώρο. Ημέρα χειμωνιάτικη, με ήλιο όμως δυνατό, και η πρωτεύουσα αγκομαχούσε από την ασταμάτητη κίνηση των τροχοφόρων. Είχα αρκετά χρόνια να περάσω το κατώφλι του, όπως, φαντάζομαι, και οι περισσότεροι Έλληνες, αφού κάθε φορά τον πετυχαίνω σχεδόν άδειο. Ένα ζευγάρι Γιαπωνέζων και μια τάξη από κάποιο ελληνικό δημοτικό σχολείο, που απαντούσαν με κραυγές στις ερωτήσεις του ξεναγού τους, συμπλήρωναν τη χειμωνιάτικη εικόνα ενός απίστευτου μέρους.

Κατεβαίνοντας προς την οδό Πειραιώς, στο πεζοδρομημένο κομμάτι μετά από τον σταθμό του Θησείου, η καρδιά σου ανοίγει και ευφραίνεται. Πίσω μου η Ακρόπολη και η Πλάκα και απέναντι το όρος Αιγάλεω, απ’ όπου ο «κακομοίρης» ο Ξέρξης, ο βασιλιάς των Περσών, παρακολουθούσε την καταστροφή του στόλου του στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Φτάνοντας στον χώρο του Κεραμεικού, θα εκδώσετε το εισιτήριό σας στην τιμή των δύο ευρώ (φτηνότερα από τον καπουτσίνο που μπορείτε να πιείτε οπουδήποτε), αλλά να κρατάτε μικρό καλάθι για το αν θα βρείτε κάποιο βιβλιαράκι που να σας δίνει πληροφορίες, διότι εξαντλείται συχνά! Ο υπέροχος αυτός χώρος είναι τόσο «έντονος» και η ατμόσφαιρά του τόσο γαλήνια και μαγευτική, που μέσα σε λίγα λεπτά δεν σε νοιάζει τίποτα.

Ο Κεραμεικός αποτελείται από δύο κομμάτια. Δεξιά, προς την Ανατολή, βρίσκονται τα ερείπια του Θεμιστόκλειου Τείχους, που έχτισαν οι Αθηναίοι ύστερα από προτροπή του Θεμιστοκλή, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν, μετά την αποχώρηση των Περσών, τη σπαρτιατική απειλή. Αυτό το κομμάτι του τείχους, μήκους 200 μέτρων, είναι το καλύτερα διατηρημένο κομμάτι από την οχύρωση της αρχαίας Αθήνας, η οποία περιέβαλε κυκλικά την πόλη, για να την προστατεύει από παντού. Η ολική περίμετρος του τείχους ήταν 6.500 μέτρα και διέθετε 13 πύλες. Στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού βρίσκονται οι δύο σημαντικότερες: το Δίπυλον και η Ιερά Πύλη. Όταν έχτισαν το τείχος, ο Κεραμεικός, που προϋπήρχε ως συνοικία, χωρίστηκε σε δύο μέρη. Στον Έξω Κεραμεικό, που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της εισόδου και αποτελεί το κυρίως τμήμα τού πιο σημαντικού νεκροταφείου της αρχαίας Αθήνας, και στον Έσω Κεραμεικό, που βρίσκεται από την εσωτερική μεριά των τειχών και εκτείνεται μέχρι την Ακρόπολη. Περίπου στη μέση του τείχους βρισκόταν το Δίπυλον, η κύρια πύλη από όπου μπορούσε να μπει κανείς στην αρχαία Αθήνα.

Πλημμυρισμένη από εμπόρους και πραματευτάδες σε καιρό ειρήνης και από πολεμιστές σε καιρό πολέμου, η μεγάλη αυτή πύλη σηματοδοτούσε το κέντρο της πόλης. Από εκεί ξεκινούσε η μεγάλη οδός των Παναθηναίων, η οποία διέσχιζε την Αθήνα και αποτελούσε την κεντρική της αρτηρία. Δεξιά και αριστερά στοές και εμπορεύματα, λίγο πιο πάνω η αρχαία Αγορά, δημόσια κτίρια, γυμναστήρια, λουτρά. Ο δρόμος αυτός έφτανε μέχρι την είσοδο της Ακρόπολης. Το Θεμιστόκλειο Τείχος καταστράφηκε το 86 π.Χ., όταν ο ρωμαϊκός στρατός εισέβαλε στην Αθήνα από τον Κεραμεικό. Οι Αθηναίοι επισκεύασαν το τείχος μετά από 250 χρόνια, όταν άρχισαν οι επελάσεις των βαρβαρικών φύλων. Η τελευταία ανακαίνιση της οχύρωσης έγινε επί του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού.

Στην Ιερά πύλη κατέληγε η Ιερά Οδός, ο δρόμος που οδηγούσε τους Αθηναίους προς την Ελευσίνα. Από εκεί ξεκινούσε η πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Στη μέση περίπου του Κεραμεικού κυλάει ακόμα ήσυχα ο ποταμός Ηριδανός, ο οποίος πηγάζει από τον Λυκαβηττό και τη γνωστή μας σήμερα Δεξαμενή. Η σχέση των αρχαίων Ελλήνων με τους νεκρούς τους ήταν σχέση αγάπης. Με τους αποθαμένους τους οι αρχαίοι Έλληνες συνομιλούσαν και συνέχιζαν, κατά κάποιον τρόπο, τη σχέση που είχαν πριν από τον θάνατό τους. Προς τιμήν τους έκαναν θυσίες, πρόσφεραν κρασί, έβγαζαν λόγους, τους παρουσίαζαν τα νήπια, τα καινούρια δηλαδή μέλη της οικογένειας, και έτσι τους είχαν ουσιαστικά πάντα «δίπλα» τους. Γι’ αυτό και ο Κεραμεικός, το σημαντικότερο νεκροταφείο της πόλης, εκεί που είναι θαμμένοι οι επιφανέστεροι των Αθηναίων, βρίσκεται δίπλα στην πόλη.

Η Οδός των Τάφων (αριστερά από την είσοδο), με τα ανάγλυφα και τα αγάλματά της, μας δίνει μια σαφή εικόνα για το πόσο σημαντική θεωρούσαν οι αρχαίοι Αθηναίοι τη μεταθανάτια ζωή. Στο Μουσείο Κεραμεικού (δίπλα στην είσοδο) βρίσκονται τα πιο σημαντικά ευρήματα των ανασκαφών. Στις τελευταίες προθήκες θα δείτε τα ευρήματα που βγήκαν στο φως με τις εργασίες που έγιναν για τη διάνοιξη του μετρό στην περιοχή.