Όσοι δεν τολμάτε να την επισκεφτείτε, ειδικά τον Αύγουστο, σας προτείνουμε ένα ταξίδι στην «άλλη» Τήνο, που θα σας καταπλήξει. Αρκεί να πάρετε την απόφαση να τη γνωρίσετε λίγο καλύτερα. Όπως κάναμε κι εμείς...
Η Τήνος είναι ίσως το πιο παρεξηγημένο νησί των Κυκλάδων. Κι αυτό γιατί οι περισσότεροι την έχουν συνδέσει με την Εκκλησία της Μεγαλόχαρης, που κάθε Δεκαπενταύγουστο γίνεται το επίκεντρο της Ορθοδοξίας. Ένα αδιαμφισβήτητα σημαντικό γεγονός, που ωστόσο μπορεί να αποτελέσει «εμπόδιο» για κάποιους που θα ήθελαν κάτι πιο ήσυχο.
Η πρώτη αίσθηση
Οι "θησαυροί" του Ιερού Ναού (Μουσεία & Συλλογές γύρω από τον Ιερό Ναό της Ευαγγελιστρίας)
Ξώμπουργο...στη γειτονιά του Αιόλου
Ο Βώλακας και ο τελευταίος των καλαθοπλεκτών
Ξεκινήσαμε χωρίς δισταγμό. Ένα ταξιδάκι στην Τήνο είναι εύκολος προορισμός. Κάτι λιγότερο από δυο ώρες με το ταχύπλοο από το λιμάνι της Ραφήνας. Μέχρι να πιεις τον καφέ σου, να συζητήσεις λίγο και να λύσεις ένα σταυρόλεξο, έχεις ήδη φτάσει. Κάπως έτσι καταλήξαμε να περπατάμε στο λιμάνι της Τήνου, που ήταν κατάμεστο από ανθρώπους και αυτοκίνητα. Η πρώτη αίσθηση ήταν λίγο περίεργη... σαν να μην είχαμε φύγει ποτέ από την πολύβουη Αθήνα. Κόσμος πηγαινοερχόταν σαν τα μελίσσια, ενώ πολλοί κάθονταν στις καφετέριες του λιμανιού απολαμβάνοντας καφέδες, περίτεχνα παγωτά ή λουκουμάδες. Στο βάθος ένας κεντρικός δρόμος οδηγούσε στην επιβλητική Εκκλησία της Ευαγγελίστριας. Η μια πλευρά του ήταν στρωμένη με χαλί, για να βοηθά τους προσκυνητές να ανεβαίνουν τον ανήφορο.
Η Μεγαλόχαρη της Τήνου. Στον περίβολό της «κρύβονται» ενδιαφέρουσες εκθέσεις και συλλογές.
Η πίστη είναι μεγάλο πράγμα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο αυτό που συμβαίνει εδώ στην Τήνο. Η Παναγία έχει συνδεθεί με πολλά σύγχρονα θαύματα ή τουλάχιστον με την προσδοκία τους. Αυτό το διαπιστώνει κανείς με το που θα επισκεφτεί την εκκλησία. Η θαυματουργή εικόνα με δυσκολία ξεχωρίζει, καθώς τα τάματα καλύπτουν σχεδόν όλη την επιφάνειά της. Αλλά και ολόκληρος ο ναός είναι πλημμυρισμένος από την προσμονή ή την ευγνωμοσύνη των πιστών. Από παντού κρέμονται τάματα με απεικονίσεις καραβιών, σπιτιών, ανθρώπων, οργάνων, ψαριών, εργαλείων, ακόμα και χαρτών τής Κύπρου.
Αποφασίσαμε να αφήσουμε την κίνηση και να γνωρίσουμε το ξενοδοχείο που θα μας φιλοξενούσε τις λίγες ημέρες που θα μέναμε στο νησί του Αιόλου. Τρία χιλιόμετρα από τη Χώρα, στον παραθαλάσσιο οικισμό Κιόνια βρίσκεται το ομώνυμο συγκρότημα της κας Καρμέλλας Απέργη. Το δωμάτιο, με την υπέροχη θέα στη θάλασσα και τη φοβερή άνεση, μας αντάμειψε με το παραπάνω για την κάπως θορυβώδη είσοδό μας στο νησί. Από εδώ και πέρα θα το είχαμε ως αφετηρία για κάθε εξόρμηση που θα κάναμε, με πρώτη και καλύτερη την επίσκεψή μας στον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας. Και συγκεκριμένα στα μουσεία και τις συλλογές του Ιερού Ιδρύματος, που υπάρχουν γύρω από τον ναό.
Οι θησαυροί...
Είχαμε αποφασίσει ότι η «άλλη» Τήνος θα περιλάμβανε κι αυτούς τους χώρους, που συχνά παραβλέπονται από τους προσκυνητές. Όπως, για παράδειγμα, το Μαυσωλείο της Έλλης, του ελληνικού καταδρομικού που τορπιλίστηκε από τους Ιταλούς στις 15 Αυγούστου 1940. Βρίσκεται δίπλα στον ναό της Ευρέσεως, στον κάτω ναό, σε έναν πολύ μικρό χώρο, όπου εκτίθεται τμήμα της ιταλικής τορπίλης, τα οστά των πρώτων θυμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και λιγοστά αντικείμενα που διασώθηκαν από το καράβι. Η «Έλλη» βυθίστηκε σε ειρηνική περίοδο, ενώ ήταν αγκυροβολημένη έξω από το λιμάνι της Τήνου, όπου είχε σταλεί για να συμμετάσχει στον εορτασμό της Παναγίας. Γεγονός που προκάλεσε μεγάλη αγανάκτηση και τόνωσε ακόμα περισσότερο την πίστη ότι ο αγώνας των Ελλήνων θα συνοδευόταν πάντα από τη θεϊκή της παρουσία. Συνεχίσαμε στην Έκθεση Εικόνων και Κειμηλίων, που βρίσκεται στο ισόγειο της ανατολικής πτέρυγας του συγκροτήματος και λειτουργεί από το 1956. Περιλαμβάνει εικόνες και εικονοστάσια του 17ου και 18ου αιώνα, που συγκέντρωσε το Ίδρυμα από τους ενοριακούς ναούς της Τήνου, καθώς και σημαντικά ιστορικά μνημεία, όπως η Χάρτα του Ρήγα Φεραίου του 1797 − μία από τις τρεις αυθεντικές που σώζονται σήμερα −, το δαχτυλίδι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, όταν επισκέφθηκε ο ίδιος τη Μεγαλόχαρη, μετάλλια − αφιερώματα ολυμπιονικών κ.λπ.
Εντύπωση μου έκανε η επιστολή ενός πρεσβευτή, η οποία γράφτηκε έναν χρόνο μετά τον τορπιλισμό και αναφερόταν στην πεποίθηση των Ελλήνων στρατιωτών ότι η Παναγία θα τους βοηθούσε. Μια βοήθεια η οποία, σύμφωνα με τον αποστολέα, αναπτέρωνε το ηθικό τους σε σημείο που προανήγγειλε νίκες. Όπως και συνέβη κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Αλβανία. Ακριβώς πάνω από την αίθουσα με τις εικόνες και τα κειμήλια βρίσκεται το Μουσείο των Τηνίων Καλλιτεχνών, με έργα ξακουστών γλυπτών και ζωγράφων, όπως του Γύζη, του Χαλεπά, του Λύτρα, του Βιτάλη, του Φυτάλη, του Σώχου κ.ά. Πολλά από αυτά τα έργα – όπως κι εκείνα της Πινακοθήκης − αποτελούν δωρεές των δημιουργών προς το Ίδρυμα, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις υποτροφίες που τους χορηγήθηκαν.
Στο Mουσείο των Τηνίων καλλιτεχνών της Χώρας θα θαυμάσετε έργα που έχουν φιλοτεχνήσει μερικοί από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους και γλύπτες.
Στην Πινακοθήκη, που στεγάζεται στη νοτιοδυτική πτέρυγα, είδαμε κι άλλα σημαντικά έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων, διαφόρων εποχών και σχολών, όπως η ιταλική και επτανησιακή αναγέννηση, ο κλασικισμός, ο γαλλικός ρομαντισμός, οι νεότερες τάσεις, η φλαμανδική και η ιόνιος σχολή κ.λπ. Ωστόσο, δεν έφυγα με την καλύτερη εντύπωση. Χωρίς να είμαι ειδική και, παρά το γεγονός ότι καμία στιγμή δεν αμφέβαλα για την αξία των έργων, είχα την αίσθηση ότι τόσο οι δύο παραπάνω χώροι, όσο και η παρουσίαση των έργων, στην πραγματικότητα, αφαιρούσαν από τη μοναδικότητα και την ομορφιά τους. Αργότερα, έμαθα με χαρά ότι το Ιερό Ίδρυμα έχει αποφασίσει να ανακαινίσει τον περίβολο του ναού, ενώ έχει ήδη δημιουργήσει μια ομάδα ειδικών για τη συντήρηση και αξιολόγηση των εκθεμάτων.
Ξώμπουργο...στη γειτονιά του Αιόλου
Η επόμενη στάση μας ήταν το Ξώμπουργκο, ή αλλιώς Έξω από το Κάστρο. Πρόκειται για τον εντυπωσιακό βράχο, ύψους 640 μ., ο οποίος δεσπόζει στην περιοχή, μαζί με τα ερείπια του ενετικού κάστρου του 1207. Ο απόκρημνος γρανιτένιος βράχος έχει τη δική του ιστορία, που ταυτίζεται με την ιστορία τού νησιού. Οι ανασκαφές − που συνεχίζονται − έχουν φέρει στην επιφάνεια ευρήματα, τα οποία χρονολογούνται στην προϊστορική εποχή. Σήμερα, αποτελεί τμήμα του ομώνυμου δήμου, που δημιουργήθηκε από τη συνένωση εννέα πρώην κοινοτήτων (Αγάπης, Κάμπου, Καρδιανής, Καλλονής, Κώμης, Κτικάδου, Υστερνίων, Στενής, Φαλατάδου).
Ανάμεσα στα τείχη του Ξώμπουργκου είχε χτιστεί η μεσαιωνική πρωτεύουσα της Τήνου.
Σταματήσαμε με το αυτοκίνητο λίγο πριν από το προαύλιο της Καθολικής Εκκλησίας της Ιεράς Καρδίας του Ιησού. Πρόκειται για έναν υπέροχο τόπο που σε ηρεμεί. Εδώ υπάρχουν κοιτώνες και εγκαταστάσεις που μπορούν να εξυπηρετήσουν τουλάχιστον 50 άτομα, ένα ιδανικό μέρος για όσους θέλουν να συνδυάσουν την ξεκούραση με την πνευματική ανάταση.
Ακολουθήσαμε το μονοπάτι που βρίσκεται ακριβώς δίπλα από το προαύλιο. Η ανάβασή του ήταν μια εμπειρία, καθώς τη μέρα εκείνη ο άνεμος λυσσομανούσε. Όσο πιο ψηλά ανεβαίναμε, τόσο περισσότερο φύσαγε, σε σημείο να πονέσουν τα αφτιά μας. Πάντως, αν σας αρέσουν τα... ασυνήθιστα σπορ, μην ανησυχείτε. Οι δυνατοί άνεμοι στην Τήνο είναι τόσο συχνοί, που σίγουρα θα έχετε κι εσείς την ευκαιρία να ζήσετε παρόμοιες στιγμές «extreme» άθλησης. Ο θεός Αίολος, εξάλλου, κατοικεί πολύ κοντά στο Ξώμπουργκο, στο όρος Τσικνιά, που είναι και το ψηλότερο στο νησί (727 μ.). Η περιπέτειά μας, πάντως, δεν κράτησε πολύ. Πόση ώρα να αντέξεις σε μια κορυφή, όπου ο αέρας σφυρίζει μανιακά; Εξάλλου, είχαμε να επισκεφτούμε ένα άλλο μέρος της Τήνου, που όμοιό του δεν βρίσκεις εύκολα σε ολόκληρο τον κόσμο: τον Βώλακα με το σεληνιακό τοπίο.
Ο Βώλακας και ο τελευταίος των καλαθοπλεκτών
Εκεί φτάσαμε μεσημεράκι, γεγονός που με ανησύχησε. Αν, λόγω μεσημεριανής σιέστας, δεν βρίσκαμε κανέναν καλαθοπλέκτη στην περιοχή; Γιατί ξέχασα να σας πω ότι είχαμε διπλό στόχο για την περιοχή: να απολαύσουμε τη μαγεία της, αλλά και να γνωρίσουμε κάποιους από τους ελάχιστους εναπομείναντες «καλλιτέχνες» του Βώλακα. Ευτυχώς ανησύχησα άδικα. Ανεβοκατεβαίνοντας τα στενά σοκάκια του χωριού, ξετρυπώσαμε τον καλύτερο πρεσβευτή της Τήνου. Τον κυρ-Αλέκο. Μέσα από το σκοτεινό καμαράκι, στον κάτω όροφο του παραδοσιακού σπιτιού του, ξεπρόβαλε η καταπληκτική εικόνα ενός γελαστού ανθρώπου, περικυκλωμένου από βέργες και καλάθια. Ήταν ακριβώς αυτό που αναζητούσαμε.
Ο Βώλακας και ο τελευταίος των... καλαθοπλεκτών!
Μας κέρασε αποξηραμένα σύκα και ντόπιο ρακί, από τα πιο γλυκόπιοτα που έχω δοκιμάσει. Μας μίλησε για τη ζωή στο χωριό, αλλά και για την τέχνη του. Μια τέχνη η οποία, όπως έλεγε ο παππούς του, υπάρχει στο χωριό τουλάχιστον εδώ και 500 χρόνια. Οι καλαθοπλέκτες του Βώλακα θεωρούνταν οι καλύτεροι στην Ελλάδα. Μάλιστα η φήμη τους είχε ξεπεράσει τα σύνορα της πατρίδας μας. Στις αρχές του 20ού αιώνα, 3.000 με 4.000 καλάθια την εβδομάδα μεταφέρονταν από τον Βώλακα στη Σμύρνη με φρέσκα σύκα, που προωθούνταν στις αγορές της Ευρώπης. Για τα σύκα και γενικά τα φρούτα που μεταφέρονταν στα καλάθια μάς μίλησε και ο κυρ-Αλέκος. Χωρίς να χάσει στιγμή το κέφι του, μας είπε για τη μάστιγα της δουλειάς του, το πλαστικό, που, αν και κυρίαρχο πια, δεν μπορεί να συγκριθεί με τα καλάθια. «Βάλε τα σύκα σου μέσα σε μια πλαστική σακούλα και πήγαινέ τα στην Αθήνα. Μόλις φτάσεις θα τα πετάξεις. Αντίθετα, με τα καλάθια αυτά τα φρούτα αναπνέουν. Οι γυναίκες τα χρησιμοποιούν πολύ εδώ. Τα έχουν στην κουζίνα και βάζουν μέσα κρεμμύδια, πατάτες... Διπλή και τρίδιπλη ζωή έχουν», μας είπε χαμογελαστά. Τον ευχαριστήσαμε πολύ για το δώρο που μας έκανε, να μας ανοίξει δηλαδή το εργαστήρι αλλά και την πλούσια καρδιά του. Δυστυχώς, ο κυρ-Αλέκος μπορεί να είναι και ο μοναδικός πλέον καλαθοπλέκτης στο νησί. Η πλέξη βεργών από λυγαριές, ιτιές και καλαμιές φαίνεται ότι δεν συγκινεί όλους εμάς, που προτιμούμε να ζούμε μέσα στο άγχος της πόλης και της σύγχρονης εποχής. Βέβαια, η ζωή εξελίσσεται. Θα ήταν πολύ δύσκολο να φανταστώ τη ζωή μου μέσα στα στενά όρια ενός χωριού − κι ας είναι από τα ομορφότερα στον κόσμο. Μήπως, όμως, έχουμε ξεχάσει απλά, αλλά πολύτιμα πράγματα, όπως η επαφή με τη φύση και ό,τι μπορεί αυτό να μας προσφέρει;
Γρανιτένιοι ογκόλιθοι γύρω από τον Βώλακα σε διάφορους σχηματισμούς και θέσεις. Η φύση στο μεγαλείο της!
Με αυτές τις σκέψεις στο μυαλό, περπατήσαμε ανάμεσα στους γρανιτένιους σχηματισμούς του Βώλακα. Ξαπλώσαμε κάτω από τη σκιά των σφαιρικών πετρωμάτων και σιγά σιγά οι σκέψεις έπαψαν να συνοδεύονται από ερωτηματικά...
Ήμασταν πλέον σίγουρες ότι σύντομα θα επιστρέφαμε για μια ακόμα περιπλάνηση στην "άλλη"... μοναδική Τήνο!
Φωτογραφίες: Σεβαστή Δρακούλη
