Δύο διπλανά νησιά στο κέντρο των Κυκλάδων, που φαίνεται ότι η μοίρα τους είναι να τραβούν σαν μαγνήτης το ενδιαφέρον ανθρώπων και θεών. Η Δήλος στον αρχαίο κόσμο, η Μύκονος στον σύγχρονο.
«Οι λίγες ώρες που μένουν τα πλοιάρια στο νησί δεν αρκούν ούτε για να χαρεί κανείς το φως του μοναδικού αυτού χώρου. Δύο τουλάχιστον εικοσιτετράωρα προτείνονται στον βιαστικό επισκέπτη ως το ελάχιστο δυνατό όριο παραμονής και μια εβδομάδα ως ένα σχετικά ικανοποιητικό διάστημα για μια καλή γνωριμία.» Δρ Φωτεινή Ζαφειροπούλου
Κείμενο & Φωτογραφίες: Έρρικα Πελωριάδου
Η Δήλος είναι ένα μικρό νησί, σε μέγεθος βραχονησίδας, ΝΔ της Μυκόνου ή η Μύκονος είναι το πιο κοντινό νησί στη βραχονησίδα της Δήλου. Εξαρτάται από το πώς θα το δει κανείς!
Δύο νησιά τυλιγμένα στα πέπλα των μύθων. Η Μύκονος είναι το νησί-μύθος της διασκέδασης και του life style για τους απανταχού επώνυμους, κοσμικούς, πλούσιους, νέους και νεάζοντες, όλων των φύλων και φυλών της εποχής μας. Η Δήλος είναι το νησί της μυθολογίας και διεκδικούμενο κέντρο ισχύος, πλούτου και εμπορίου, καλυμμένου με το πέπλο της ιερότητας από όλο τον αρχαίο κόσμο.
Στον σημερινό σύγχρονο κόσμο που λάμπει το αστέρι της Μυκόνου, το να πάει κάποιος στη Μύκονο μόνο και μόνο ως απαραίτητη ενδιάμεση στάση για να επισκεφθεί τη Δήλο είναι κάτι σαν σύντομο ανέκδοτο, εκτός κι αν ανήκει στην τάξη των αρχαιολόγων ή στους φανατικούς λάτρεις και ερευνητές του αρχαίου πολιτισμού. Το ταξίδι μου, λοιπόν, ξεκίνησε από τη Μύκονο ως ενδιάμεσος σταθμός για τη Δήλο, αν και δεν ανήκω σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες.
Δρομάκι στη συνοικία του Θεάτρου.
Δήλος-το Απολλώνιο... και όχι μόνο νησί!
Ένας καλός μύθος ξεκινάει πάντα με κάποιες από τα άπειρες... αταξίες του Δία, που είχαν σχεδόν πάντα δύο αποτελέσματα: πρώτον τη θεά-συμβία του Ήρα σε κατάσταση οξείας νευρικής κρίσης και, δεύτερον, μετά την τρελή καταδίωξη της κορασίδος που ξελόγιαζε ο θεός (ανάλογα με την καταγωγή της) ένα νέο θεό ή ημίθεο.
Στην περίπτωση της Δήλου, η κορασίδα ήταν η Τιτάνιδα Λητώ, οπότε και ο κυοφορούμενος απόγονός της ανέβαινε στο επίπεδο του θεού. Η Ήρα, που ως θεά δεν χρειαζόταν να περιμένει το τεστ DNA ώστε να καταλάβει τι είχε συμβεί, μετά την πρώτη σύντομη ψυχρολουσία του νέου, πήρε στο κυνήγι την εγκυμονούσα Λητώ και δεν την άφησε σε χλωρό κλαρί. Στο τέλος η Λητώ κατόρθωσε να βρει καταφύγιο σ’ ένα κομμάτι βράχου που έπλεε στο πέλαγος, αφού πρώτα υποσχέθηκε στην Ήρα ότι δεν θα ποτέ από εκεί! Επειδή όμως η Ήρα δεν είχε ξεθυμάνει εντελώς, την άφησε να κοιλοπονάει εννιά ολόκληρες ημέρες, κρατώντας τη θεά προστάτιδα των επιτόκων Ειλείθυια κρυμμένη, μέχρι που το γνωστό... λάδωμα έκανε το θαύμα του. Ένα επώνυμο περιδέραιο «έπεισε» τη θεά Ίριδα, γνωστή μεσολαβήτρια στα των θεών, να φέρει την Ειλείθυια να ξεγεννήσει τη Λητώ, που έκανε δύο απογόνους! Διότι δεν έφταιγε μόνο η Ήρα για τους πόνους αλλά και τα δίδυμα που κυοφορούσε. Τον Απόλλωνα και τη δίδυμη αδελφή του, Άρτεμη. Και μπορεί ο Απόλλωνας, τουλάχιστον ο Δήλιος, να ήταν του καλλιτεχνικού, με μουσική, πιάνο, ποίηση, χορούς και πανηγύρια, αλλά η αδελφούλα του η Άρτεμη, κυνηγός και αειπάρθενος, ήταν ζόρικο πλάσμα. Έτσι, λοιπόν, μετά τη γέννηση του μεγάλου θεού (και την αναγνώριση εκ του πατρός του) επί της περιπλανώμενης νήσου, στέριωσε κι αυτή και από Άδηλος, έγινε Δήλος, δηλαδή φανερή.
Ο ναός της Ίσιδας από την πλαγιά του Κύθνου ατενίζει το πέλαγος.
Κι από εδώ και ύστερα έρχονται οι άνθρωποι! Και μαζί μ’ αυτούς η εκμετάλλευση των μύθων και των θεών!
Ίχνη της αρχαιότερης εγκατάστασης στο νησί φτάνουν στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. και ανήκουν, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, σ’ ένα από τους προϊστορικούς λαούς του Αιγαίου, τους Κάρες. Στην επόμενη χιλιετία, όμως, όπως και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, χάνεται κάθε ίχνος ανθρώπινης παρουσίας. Το πρώτο ιερό του Απόλλωνα ήταν γνωστό από τους ομηρικούς χρόνους. Πρώτοι οι Μυκηναίοι, στα τέλη του 15ου αιώνα π.Χ., έχοντας εδραιώσει την κυριαρχία τους στο Αιγαίο, δίνουν ουσιαστικά την πρώτη ακμή στο νησί του Απόλλωνα και δημιουργούν ένα μικρό αλλά ακμάζοντα οικισμό γύρω από το κεντρικό λιμάνι. Ακολουθούν οι Ίωνες, που ξεχύνονται από την ηπειρωτική Ελλάδα για να εγκατασταθούν στα νησιά.
Το Θέατρο από ψηλά.
Η Δήλος γίνεται γνωστή ως ιερό κέντρο των Ιώνων, εδραιώνεται ως ιερό κέντρο και τόπος εκδήλωσης λατρείας κατά τη «Μεγάλη Σύνοδο» των Ιώνων και φυσικά μαζί με τους προσκυνητές ήρθαν και οι έμποροι. Η φήμη του νησιού με τη θρησκευτική ακτινοβολία και ως εκ τούτου με την πολιτική επιρροή καθώς και το φημισμένο εμπορικό λιμάνι προσέλκυσαν πολλούς επίδοξους κυρίαρχους, ο καθένας από τους οποίους με τον τρόπο του προσπάθησε να αποκτήσει είτε πνευματική είτε οικονομική κυριαρχία ή έστω επιρροή στο νησί, μέσω των ιερατείων.
Η Νάξος, η Πάρος, η Σάμος ήταν μερικά από τα νησιά που έκαναν πλήθος αφιερωμάτων και σημαντικά οικοδομήματα στο νησί. Η Αθηναϊκή Ηγεμονία στην περιοχή, έστω και με περιόδους ύφεσης κατά τους Περσικούς Πολέμους και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο κρατά μέχρι την κυριαρχία των Μακεδόνων και επανέρχεται για λίγο μετά τη διάλυση της μακεδονικής ηγεμονίας, όταν η Ρώμη, που κάνει την εμφάνισή της στο προσκήνιο του αρχαίου κόσμου, νικά τον τελευταίο βασιλιά της Μακεδονίας τον Περσέα στην Πύδνα. Ουσιαστικά όμως σ’ αυτή την περίοδο πρόκειται για αθηναϊκή αποικία κάτω από τον έλεγχο της Ρώμης.
Τα Λιοντάρια των Ναξίων - «σήμα κατατεθέν» για το νησί.
Στην αρχή του 1ου αιώνα π.Χ. στο νησί αρχίζουν να συρρέουν κάθε είδους ξένοι, Ιταλοί, Αιγύπτιοι, Σύροι, Φοίνικες, Παλαιστίνοι, Εβραίοι, με αποτέλεσμα την άνθηση και ξένων κυρίως ανατολικών θρησκειών στη Δήλο. Η πόλη, τα ερείπια της οποίας αντικρίζει ο σημερινός επισκέπτης του νησιού, αναπτύχθηκε κυρίως μετά το 166 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι κήρυξαν ατέλεια για το λιμάνι της Δήλου. Πλούσιοι έμποροι, τραπεζίτες, εφοπλιστές από όλο τον γνωστό τότε κόσμο εγκαταστάθηκαν στο νησί και μαζί μ’ αυτούς πλήθος τεχνιτών και καλλιτεχνών, με αποτέλεσμα η Δήλος να γίνει «το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης».
Υπολογίζεται ότι τον 1ο αιώνα π.Χ. σ’ αυτή τη βραχονησίδα με το μόλις 5 χλμ. μήκος και τα 1.300 μ. πλάτος κατοικούσαν 30.000 άνθρωποι και ότι στα λιμάνια της ήταν δυνατόν να διακινηθούν κάθε χρόνο 750.000 τόνοι εμπορευμάτων. Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε στο νησί και οι φιλικές σχέσεις των Δηλίων με τη Ρώμη, όμως, ήταν και η κύρια αιτία της καταστροφής που επήλθε. Η Δήλος καταστράφηκε και λεηλατήθηκε 2 φορές το 88 π.Χ. και το 69 π.Χ. από τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη και τον σύμμαχό του Αθηνόδωρο.
Οι κίονες του Κοινού των Ποσειδωνιαστών.
Η περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο
Οι διαδρομές που έχουν χαραχτεί και διαμορφωθεί στον αρχαιολογικό χώρο είναι μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος συντήρησης και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Δήλου και έχουν στόχο να οδηγήσουν τον επισκέπτη, που δεν συνοδεύεται από ξεναγό και έχει περιορισμένο χρόνο στη διάθεσή του, σε μια πορεία για να δει τα κύρια σημεία του ιερού και της αρχαίας πόλης.
Οι διαδρομές στον χάρτη που παίρνετε μαζί με το εισιτήριο εισόδου σας στον αρχαιολογικό χώρο σημειώνονται με διαφορετικά χρώματα ανάλογα με τον χρόνο που χρειάζεται κάποιος για να την κάνει. Δίπλα στο μουσείο υπάρχει ένα πολύ συμπαθητικό καφενείο-αναψυκτήριο που δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη για λίγη ξεκούραση, να πιει και να φάει κάτι ή να επισκεφθεί τις τουαλέτες.
Η δεξαμενή του Θεάτρου, έργο του 3ου αιώνα π.Χ.
Θέλει χρόνο η γνωριμία με το νησί
Κλείνω το κείμενο αυτό για τη Δήλο με την πολύ σωστή επισήμανση της εφόρου των Αρχαιοτήτων δρ Φωτεινής Ζαφειροπούλου, στο πολύ κατατοπιστικό βιβλίο της που διατίθεται στο μουσείο της Δήλου: «Οι λίγες ώρες που μένουν τα πλοιάρια στο νησί δεν αρκούν ούτε για να χαρεί κανείς το φως του μοναδικού αυτού χώρου. Δύο τουλάχιστον εικοσιτετράωρα προτείνονται στον βιαστικό επισκέπτη ως το ελάχιστο δυνατό όριο παραμονής και μια εβδομάδα ως ένα σχετικά ικανοποιητικό διάστημα για μια καλή γνωριμία.»
Και μια δική μου επισήμανση: πόσω μάλλον να περιγράψεις ένα τέτοιο τόπο σ’ ένα τόσο μικρό σύνολο λέξεων.
Το νησί είναι πανέμορφο, ιδιαίτερα την άνοιξη, όταν τα ανθισμένα αγριολούλουδα δίπλα, μέσα και πάνω στ’ αρχαία μάρμαρα δημιουργούν μια μαγευτική εικόνα.
Υ.Γ. Θερμές ευχαριστίες στον κύριο Παναγιώτη Δακτυλίδη, ιδιοκτήτη του πολύ καλού ξενοδοχείου της Μυκόνου «Αίολος» για την απλόχερη φιλοξενία και την εξυπηρέτηση που μου προσέφερε!
Σημείωση: Οι επισκέψεις στη Δήλο γίνονται με μικρά τουριστικά σκάφη από τη Μύκονο σε καθορισμένες ημέρες και ώρες.
