Ψηλά, στις ελατοσκέπαστες βουνοκορφές της Ορεινής Αρκαδίας, ένα πέτρινο χωριό με ξεχωριστή ομορφιά, παράδοση στην αργυροχρυσοχοΐα και ιστορία αιώνων διεκδικεί επάξια μια θέση στην καρδιά μας.
Στα ανηφορικά καλντερίμια του βγαίνουν σεργιάνι το τιμημένο χθες με το δυναμικό σήμερα, πιασμένα χέρι χέρι... Οι άνθρωποί του, ζεστοί, καλλιεργημένοι, φιλόξενοι, θα σε κάνουν να νιώσεις δικός τους άνθρωπος, φίλος απ’ τα παλιά κι όχι απλώς ταξιδευτής. Κι αυτό μετράει πάνω απ’ όλα...
Πώς θα φτάσετε
Στα μονοπάτια του χθες...(ιστορικές πληροφορίες)
Σεργιάνι στη γοητεία της...(τι θα δείτε στη Στεμνίτσα)
Οι περίπατοι που θα λατρέψετε....(δύο πεζοπορικές διαδρομές)
Προτεινόμενες εξορμήσεις και δραστηριότητες
Αξίζει να αγοράσετε
Με το αυτοκίνητό σας στον δρόμο προς Τρίπολη, μέσω Λεβιδίου-Βυτίνας. Αθήνα – Βυτίνα: 181 χλμ. Βυτίνα – Στεμνίτσα: 25 χλμ. Μπορείτε να πάτε και από Τρίπολη-Μεγαλόπολη- Ελληνικό-Στεμνίτσα. Τρίπολη – Στεμνίτσα: 45 χλμ.
Η Στεμνίτσα αφήνεται στο χάδι του πρωινού ήλιου και μας αποκαλύπτεται έτσι όπως είναι: αυθεντική, παραδοσιακή, περήφανη...
Με το χέρι στην καρδιά, θα έλεγα πως η Στεμνίτσα είναι ένα από τα πιο όμορφα πετρόχτιστα χωριά της πατρίδας μας. Όσες φορές κι αν ταξιδέψω κοντά της, πάντα ανακαλύπτω ένα καινούριο της «πρόσωπο» που με ξαφνιάζει ευχάριστα, μια ιδιαίτερη γωνιά της που δεν έχω φωτογραφήσει, ένα ακόμη καλαίσθητο αρχοντικό σμιλεμένο με αγάπη και σεβασμό στην παράδοση του τόπου... Μα πιο πολύ χαίρομαι, όταν γνωρίζω καινούριους ανθρώπους της, με καλλιέργεια ψυχής, μεράκι για την τέχνη, φιλόξενους και με ανοιχτά μυαλά και αισθήματα. Όταν σού ανοίγουν τα σπίτια τους για να τα φωτογραφίσεις, αυτό σημαίνει τιμή, άνοιγμα ψυχής, καλωσόρισμα στον τόπο τους... για να τον νιώσεις και δικό σου. Κι εγώ αυτό το έζησα. Ξέρετε, είναι πολύ όμορφο συναίσθημα να φθάνεις σ’ ένα μέρος και να σε αγκαλιάζουν οι άνθρωποί του, να λες τόσες καλημέρες στο δρόμο όσες ποτέ δεν έχεις πει στην απρόσωπη μεγαλούπολη που ζεις... Μαζί, λοιπόν, θα ταξιδέψουμε σε τούτο τον περήφανο τόπο, για να ανακαλύψουμε τις τόσες ομορφιές του, φανερές κι αφανέρωτες...
Υψόμετρο 1.080 μέτρα. Φωλιασμένη στις δυτικές πλαγιές του ελατοσκέπαστου Μαίναλου, στους πρόποδες της Κλινίτσας, η Στεμνίτσα αγναντεύει από θέση υπεροχής το Φαράγγι του Λούσιου. Στις κατάφυτες πλαγιές του ακροζυγιάζονται στο χείλος του γκρεμού ιστορικά μοναστήρια, χτισμένα σαν αετοφωλιές, που κρατούν άσβεστη τη φλόγα της πίστης, της σοφίας και της αγάπης από καιρούς αλλοτινούς...
Η Στεμνίτσα αποτελεί έδρα του Δήμου Τρικολώνων και μαγεύει τον ταξιδευτή με την αυθεντική ομορφιά της. Στη θέση που είναι σήμερα χτισμένη, κατά την αρχαιότητα, εικάζεται ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη Υψούς. Ιδρυτής της υπήρξε ο Υψούντας, γιος του βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα. Ο Παυσανίας περιγράφει την περιοχή ως τόπο με βουνά και άγρια θηρία. Η μετονομασία της σε Στεμνίτσα έγινε το 746 μ.Χ. και σημαίνει «τόπος δασώδης και σκιερός». Η σλαβική προέλευση του ονόματός της μαρτυρά πιθανόν την εγκατάσταση Σλάβων στην περιοχή. Την περίοδο της Φραγκοκρατίας ανήκε σ’ ένα από τα 22 φέουδα της Νότιας Γορτυνίας που παραχωρήθηκαν στον Γάλλο ευγενή Ούγκο Nτε Μπριγέρ.
Τούτος ο τόπος ευτύχησε να δει ημέρες δόξας και ευημερίας, κατά την όψιμη περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, χάρη στην ανάπτυξη της τέχνης της επεξεργασίας των μετάλλων και ιδιαίτερα της κατασκευής καμπάνων. Αφού οι δυνατότητες για ανάπτυξη στη γεωργία και την κτηνοτροφία ήταν περιορισμένες, οι κάτοικοί της αναγκάστηκαν να στραφούν σε άλλα επαγγέλματα. Έγιναν, λοιπόν, χαλκοματάδες, καλαντζήδες (τεχνίτες του χαλκού), μπρουντζάδες (ανάλογα με τις κατασκευές σε μπρούντζο που έκαναν, διακρίνονταν σε καμπανάδες, κανταρτζήδες ή κουδουνάδες) και χρυσικοί (αυτοί που δούλευαν με ασήμι και χρυσό). Νύχτα και μέρα δούλευαν σκληρά στα εργαστήριά τους και, όταν ήταν έτοιμα τα εμπορεύματά τους, περιόδευαν σε άλλα μέρη στην Ελλάδα και το εξωτερικό για να τα πουλήσουν. Στα ταξίδια τους αυτά πήγαιναν πολλοί μαζί (μπουλούκια) και έλειπαν από τα σπίτια τους μήνες ολόκληρους. Μιλούσαν και δική τους γλώσσα, τα μεστιτσιώτικα, για να μην τους καταλαβαίνουν οι πελάτες, όταν έκλειναν συμφωνίες. Πάντα, όμως, γύριζαν στη γενέτειρά τους, την αγαπημένη τους Στεμνίτσα, εκεί όπου τους καρτερούσε μια μάνα, μια γυναίκα, μια αγαπημένη... Στις βαλίτσες της επιστροφής δεν έφερναν μονάχα πλούτη, αλλά και καινούριες ιδέες, που προσπαθούσαν να μεταλαμπαδεύσουν στον τόπο τους. Το υψηλό πνευματικό επίπεδο μαρτυρά και η ίδρυση της Ελληνικής Σχολής το 1690, που είχε τεθεί υπό την προστασία του Πατριαρχείου.
Οι πιο σημαντικές στιγμές του τόπου συνδέθηκαν με τον ήχο της καμπάνας, της «καμπαναγιάς», όπως την έλεγαν στα μεστιτσιώτικα.
Ένας τόπος τόσο περήφανος δεν μπορούσε να αντέξει ξένο ζυγό. Οι Στεμνιτσιώτες πρόσφεραν πολλά στον αγώνα του 1821 για τη λευτεριά. Υπήρξε πατρίδα πολλών οπλαρχηγών του ’21 και αγαπημένο καταφύγιο του Θ. Κολοκοτρώνη. Εδώ, στην «απόρθητη χωροπούλα», όπως την έλεγε, συγκάλεσε ο Γέρος του Μοριά το πρώτο πολεμικό συμβούλιο για την πολιορκία της Τρίπολης. Έγινε κέντρο ανεφοδιασμού τροφίμων και πολεμοφοδίων, ενώ το Μάιο του 1821 σ’ ένα από τα κελιά της ιστορικής Μονής της Ζωοδόχου Πηγής συνεδρίασε η Πρώτη Πελοποννησιακή Γερουσία. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου έγινε η πρώτη πρωτεύουσα της επαναστατημένης Ελλάδας για ένα μήνα! Στα Ορλoφικά, με τις επιδρομές των Τουρκαλβανών, οι Στεμνιτσιώτες κατέφευγαν στις μονές του Λούσιου για να σωθούν από τους επιδρομείς. Θρυλική έχει μείνει η διαφυγή τους στη Μονή Προδρόμου το 1779. Τα σημάδια από τα βόλια πάνω στη σιδερένια πόρτα της Μονής παραμένουν αδιάψευστοι μάρτυρες εκείνου του γεγονότος.
Το κελί της Μονής Ζωοδόχου Πηγής, όπου συνεδρίασε η Πρώτη Πελοποννησιακή Γερουσία, τον Μάιο του 1821.
Για να ανακαλύψεις τις ομορφιές της Στεμνίτσας πρέπει να έχεις γερά πόδια για να την περπατήσεις, μα κι ανοιχτή καρδιά για να τη νιώσεις... Με χαμηλά (ή καλύτερα αθλητικά) παπούτσια βγαίνουμε βόλτα στις ατμοσφαιρικές γειτονιές της, που πάντα σε οδηγούν ψηλά, για να θαυμάσεις από μια άλλη οπτική γωνία τούτο τον πανέμορφο τόπο. Τα πλακόστρωτα καλντερίμια της στολίζουν πετρόχτιστα αρχοντικά, που είναι χτισμένα σύμφωνα με την παραδοσιακή γορτυνιακή αρχιτεκτονική. Ανάμεσά τους ανακαλύπτουμε και σπίτια οπλαρχηγών του 1821 που σε ταξιδεύουν, μοιραία, σ’ άλλες εποχές, ένδοξες, τιμημένες... Πετρόχτιστες οι βρύσες, μα και το πανύψηλο καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου, που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του χωριού κι είναι σμιλεμένο με άσπρη πελεκητή πέτρα από το 1877. Εδώ βρίσκεται και το καλαίσθητο κτίριο του Δημαρχείου, που μας εντυπωσιάζει. Στον κεντρικό δρόμο της βρίσκονται όλα τα μαγαζιά της. Το μπακάλικο, ο φούρνος, τα ζαχαροπλαστεία και τα εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας...
Το εντυπωσιακό καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου, σμιλεμένο με λευκή πελεκητή πέτρα από το 1877.
Το πιο παλιό σπίτι στο χωριό είναι το διώροφο του Μπουρνάζου (18ος αι.).
Πολλές βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησιές ανακαλύπτουμε στα στενά δρομάκια της. Ξεχωρίζουν η Ζωοδόχος Πηγή ή Χρυσοπηγή (15ος αι.), οι Τρεις Ιεράρχες (17ος αι.), ο Άγιος Νικόλαος (14ος αι.) και η Παναγία η Μπαφέρω (12ος αι.) στη συνοικία Κάστρο. Τα βήματά μας θα μας φέρουν ασφαλώς ως το πολύ ενδιαφέρον Λαογραφικό Μουσείο της, που στεγάζεται στο αρχοντικό Χατζή. Εδώ βρίσκεται καλά φυλαγμένη η ιστορία της Στεμνίτσας. Αναπαραστάσεις εργαστηρίων παραδοσιακών επαγγελμάτων, αναπαράσταση από δωμάτιο σπιτιού, βυζαντινές εικόνες, παραδοσιακές φορεσιές και χειροποίητα κεντήματα φτιαγμένα από άξια χέρια. Απέναντι βρίσκεται η Τεχνική Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, που δίνει τη δυνατότητα να συνεχιστεί στις επόμενες γενιές η παράδοση του τόπου.
Οι περίπατοι που θα λατρέψετε...
Δύο είναι οι πιο αγαπημένες μου βόλτες όταν έρχομαι στη Στεμνίτσα: Η πρώτη είναι αυτή που ξεκινάει πίσω από το ψηλό καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου στην πλατεία και οδηγεί στο περήφανο Κάστρο της. Από εδώ μπορεί κανείς να απολαύσει τη Στεμνίτσα να απλώνεται νωχελικά στις πλαγιές της κατάφυτης Κλινίτσας, από τη μια, και την απεραντοσύνη που ανοίγεται από το απότομο φαράγγι με την άγρια ομορφιά, από την άλλη... Η δεύτερη βόλτα μου ξεκινάει από το ξενοδοχείο «Τρικολώνιον» και ανεβαίνει στα πέτρινα δρομάκια από πίσω του με τις γραφικές γειτονιές, για να με φέρει ψηλά ως τη Ζωοδόχο Πηγή ή Χρυσοπηγή. Από το προαύλιο της εκκλησίας η θέα προς τη Στεμνίτσα και τις βουνοκορφές της Αρκαδίας απογειώνει τον νου και την ψυχή... Δεν παραλείπω, βέβαια, να κάνω μια επίσκεψη για προσκύνημα στην ιστορική Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, που βρίσκεται γαντζωμένη σε κάθετο βράχο στο Φαράγγι του Λούσιου. Εύκολα προσεγγίζεται με το αυτοκίνητο ως ένα σημείο και μετά με λίγο περπάτημα σε βατό χωματόδρομο.
Χτισμένη σε κάθετο βράχο, η Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου σε συγκλονίζει...
Το πέτρινο γεφύρι του Κόκορη στον Λούσιο.
Αν μας αρέσουν οι πεζοπορίες και τα παιχνίδια στα ποτάμια, θα πρέπει να απευθυνθούμε σε οργανωμένες και έμπειρες εταιρείες που θα οργανώσουν τα πάντα με απόλυτη ασφάλεια για μας. Το βράδυ θα το περάσουμε στην πλατεία του χωριού, με πεντανόστιμο παραδοσιακό φαγητό, κρασάκι και καλή παρέα.
Σαν ζωγραφιά...
Προτεινόμενες εξορμήσεις και δραστηριότητες:
- Στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου.
- Στην Αρχαία Γόρτυνα, το Ασκληπιείο και το Γεφύρι του Κόκορη στον Λούσιο ποταμό.
- Στη Μονή Αιμυαλών, με εξαιρετικές αγιογραφίες (διασταύρωση λίγο πριν τη Δημητσάνα).
- Στη Νέα Μονή Φιλοσόφου με το αυτοκίνητο και από εκεί ως την Παλαιά Μονή Φιλοσόφου και το Κρυφό Σχολειό με τα πόδια (διασταύρωση μετά τη Δημητσάνα προς Ζάτουνα).
- Στη Δημητσάνα και τη Ζάτουνα.
- Στα χωριά Ελληνικό και το Χρυσοβίτσι.
- Στην ατμοσφαιρική Καρύταινα.
- Ράφτινγκ, κανόε καγιάκ στον Αλφειό και στον Λούσιο.
- Trekking στο φαράγγι του Λούσιου, για να επισκεφθείτε τη Μονή Προδρόμου, την Αρχαία Γόρτυνα, την Παλαιά Μονή Φιλοσόφου (Κρυφό Σχολειό) και τη Νέα Μονή Φιλοσόφου.
-Στο ποταμό Λούσιο γίνονται δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού. Εάν το αποφασίσετε, απευθυνθείτε σε έμπειρες εταιρείες για να το χαρείτε με απόλυτη ασφάλεια.
- Εξαιρετικά αμυγδαλωτά, καρυδοκουραμπιέδες, καρυδόπιτα και δίπλες, σπιτικά ζυμαρικά, γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδες από το ζαχαροπλαστείο «Αρκαδικόν».
- Τυρόπιτες, κουλουράκια και φρέσκο καρβέλι από τον φούρνο της Στεμνίτσας.
- Αρωματικά βότανα, ζυμαρικά, τραχανά και ξύλινες κουτάλες από το μπακάλικο της κας Βούλας.
- Χειροποίητες δημιουργίες σε χρυσό και ασήμι από τα εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας.
Αξίζει, πράγματι, αυτό το ταξίδι! Τα μάτια και η ψυχή μας θα γεμίσουν ομορφιά...
Κείμενο και φωτογραφίες: Ιωάννα Παραβάλου
