Το γαλάζιο του Κορινθιακού αντικαθίσταται από το πράσινο των δέντρων στις πλαγιές του Χελμού, καθώς το αυτοκίνητο καταπίνει τις στροφές ανεβαίνοντας από το Διακοφτό. Μόλις 32 χλμ. από την παραλία και βρισκόμαστε ήδη στα 750 μ. υψόμετρο, στην ευθεία που μας οδηγεί στην ιστορική κωμόπολη.
Ευχάριστη έκπληξη, ο Οδοντωτός που φτάνει κι αυτός μαζί μας στο σταθμό έχοντας διανύσει μια από τις ομορφότερες σιδηροδρομικές διαδρομές παγκοσμίως. Καλύτερο καλωσόρισμα από το σφύριγμά του δε θα μπορούσαμε να περιμένουμε. Από τον πέτρινο σταθμό ξεχύνονται ενθουσιασμένοι οι επιβάτες να σεργιανίσουν στους ιστορικούς δρόμους των Καλαβρύτων. Εμείς, παρέα με τον υπεύθυνο Πολιτικής Προστασίας του δήμου, το φίλο Αλέξη Λεχουρίτη, ξεκινάμε να γνωρίσουμε έναν από τους ομορφότερους και πιο δημοφιλείς ορεινούς προορισμούς στην Ελλάδα, δημιούργημα της δύναμης της καλαβρυτινής ψυχής, που, αν και ξεκληρισμένη και χαροκαμένη, μέσα σε λίγα χρόνια ξαναγεννήθηκε από τις στάχτες της...
www.odontotos.com
Κάθε γωνιά της και μια ιστορική μνήμη
Το σύγχρονο πρόσωπο της μαρτυρικής πόλης τίποτα δε μας θυμίζει το αιματοβαμμένο παρελθόν, όπως αποτυπώνεται στο Μουσείο Ολοκαυτώματος και όπως θυμίζει ο τόπος θυσίας στο Λόφο Καπή. Ανηφορίζοντας τον πεζόδρομο με τις ράγες, που ξεκινά απέναντι από το σταθμό, συναντάμε μαγαζάκια με τοπικά προϊόντα, σουβενίρ και γραφικά αλλά και μοντέρνα καφέ. Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει ο μητροπολιτικός ναός. Χτίστηκε στα μέσα περίπου του 18ου αιώνα, πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ το 1827, ανοικοδομήθηκε, αλλά κάηκε ξανά από τους Γερμανούς το 1943. Ξαναχτίστηκε, όπως το βλέπουμε σήμερα, στα 1946. Την προσοχή μας τραβά το παλιό ρολόι στο αριστερό κωδωνοστάσιο που είναι σταματημένο την ώρα της ναζιστικής θηριωδίας στις 13 Δεκεμβρίου του ‘43.
Το ρολόι στο αριστερό κωδωνοστάσιο θυμίζει την πιο τραγική ώρα της σύγχρονης ιστορίας των Καλαβρύτων.
Παντού συναντάμε μαρτυρίες από το παρελθόν. Το ηρώο στην κεντρική πλατεία και οι προτομές των αγωνιστών του ’21 μας υπενθυμίζουν ότι από τα Καλάβρυτα ξεκίνησε η Επανάσταση. Ιστορική και η πλατεία των Γερόντων λίγο πιο πέρα, όπου δεσπόζουν το ιστορικό ξενοδοχείο ο «Χελμός», αλλά και ο «πλάτανος των Γερόντων», όπου λέγεται ότι συσκέφτηκαν ο Ζαΐμης, ο Πετμεζάς και ο Φωτήλας. Από εκεί ακολουθούμε ένα σύντομο ανηφορικό μονοπάτι στο λόφο των Αγίων Αναργύρων που καταλήγει στο μικρό ομώνυμο εκκλησάκι για μια άλλη άποψη των Καλαβρύτων από ψηλά.
Καθώς χανόμαστε στους δρόμους της μαρτυρικής πόλης, εντοπίζουμε και τα λεγόμενα σπίτια της στέγασης που είχε χτίσει το κράτος για τις χαροκαμένες Καλαβρυτινές, καθώς η φωτιά είχε κάψει τα πάντα στο πέρασμά της. Τα «κλουβιά», όπως αποκαλούσαν τα δίπατα μονόχωρα σπίτια, έχουν επισκευαστεί πια καλόγουστα και έχουν μετατραπεί σε πανέμορφες γραφικές οικίες. Ένα από τα κτίρια που ξεχωρίζει στα Καλάβρυτα είναι το φρουριακής κατασκευής Αρχοντικό της Παλαιολογίνας, που μας ταξιδεύει στην εποχή των Παλαιολόγων. Η ιστορία του μας προτρέπει για μια επίσκεψη στο φραγκικό «Κάστρο της Ωριάς» που δεσπόζει στο βράχο, 2 χλμ. ΒΑ από την κωμόπολη. Σήμερα το αρχοντικό στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη με έργα του ζωγράφου Κωνσταντίνου Φάσσου και φιλοξενεί συνέδρια, ημερίδες κ.ά.
Ένα «κλουβί» του χτες, μικρό παλάτι σήμερα…
Τα πολλά πλατάνια μαρτυρούν την αφθονία νερού στην περιοχή και καλαίσθητες κρήνες με τρεχούμενο νερό βρίσκονται σχεδόν παντού. Από την ονομασία Καλάβρυτα (καλά νερά) φαίνεται πως δε θα διψάσει κανείς, όπου και αν κινείται στην κωμόπολη.
Και μην ξεχνάτε πως ο δρόμος για τα Καλάβρυτα περνά από τα ιστορικά μοναστήρια της Αγίας Λαύρας και του Μεγάλου Σπηλαίου. Το σεργιάνι ανοίγει την όρεξη για ξεφύλλισμα της ιστορίας και το πνεύμα θα ικανοποιηθεί, αλλά αυτό δε θα εμποδίσει, σε συνδυασμό και με το υψόμετρο, το στομάχι να διαμαρτυρηθεί... Και αν οι υπέροχες τυρόπιτες και μπουγάτσες που προσφέρουν οι καφετέριες στον πεζόδρομο αποτελούν ιδανικό πρωινό, οι παραδοσιακές ταβέρνες με ντόπια κρέατα, για τα οποία φημίζονται τα Καλάβρυτα, είναι ο παράδεισος των καλοφαγάδων. Το ίδιο ικανοποιημένοι θα μείνετε και οι χορτοφάγοι, καθώς ο Χελμός, στου οποίου την αγκαλιά είναι φωλιασμένα τα Καλάβρυτα, είναι πλούσιος σε χόρτα, βότανα, μανιτάρια, καρύδια κ.ά. Εννοείται ότι πρέπει να πάρετε μαζί σας ντόπια ζυμαρικά και βέβαια φέτα Καλαβρύτων.
Παραδοσιακά προϊόντα παραγωγής Καλαβρύτων!
Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος: Ραντεβού στις 13 Δεκεμβρίου στο «σπίτι των ηρώων μας»
Κάθε χρόνο στις 13 Δεκεμβρίου διοργανώνονται σπουδαίες εκδηλώσεις με παρουσία επισήμων προς τιμή των πεσόντων. Μετά το μνημόσυνο στον καθεδρικό ναό της πόλης, η πένθιμη πομπή από το πέτρινο μονοπάτι, το «Γολγοθά» των θυμάτων, καταλήγει στον Τόπο Θυσίας, στο Λόφο Καπή, όπου τελείται επιμνημόσυνη δέηση. Σε μεγάλους τοίχους αναγράφονται τα ονόματα των θυμάτων.
Πρώτη μας στάση στο υπέροχο πέτρινο δημοτικό σχολείο -ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 1986- απέναντι από το σταθμό, όπου στεγάζεται το Μουσείο του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος από το 2005. Χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και άρχισε να λειτουργεί το 1906. Κάηκε στις 13 Δεκεμβρίου του 1943, τη μέρα που γράφτηκαν οι δραματικότερες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας των Καλαβρύτων. Μετά την απελευθέρωση το κτίριο αποκαταστάθηκε σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο και το 1955 επαναλειτούργησε. «Σπίτι των ηρώων μας» το αποκαλούν οι Καλαβρυτινοί και έχουν τους λόγους τους.
Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος.
Εκείνη τη «μεγάλη Δευτέρα» για τους Καλαβρυτινούς, ο Γερμανός διοικητής της κατακτητικής δύναμης στην περιοχή δίνει εντολή να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι στο δημοτικό σχολείο. Είναι η αρχή του τέλους. Κλείνουν μέσα τα γυναικόπαιδα και παίρνουν όλους τους άντρες (511) από 12 χρονών και τους οδηγούν στο Λόφο Καπή. Εκεί τους εκτελούν, ενώ παράλληλα πυρπολούν την πόλη, συμπεριλαμβανομένου και του σχολείου. Τα γυναικόπαιδα σπάνε τα παράθυρα και καταφέρνουν να ανοίξουν τις πόρτες. Οι Γερμανοί φεύγουν και το κακό δεν άργησε να μαθευτεί. Απίστευτη τραγωδία. Παιδιά 12 και 14 ετών ως τους πλέον ηλικιωμένους σε ένα νεκρικό σωρό... «Ελάτε να δείτε και να θυμηθείτε γιατί τα Καλάβρυτα ονομάζονται μαρτυρική πόλη» μας προτρέπει ο ξεναγός μας. Στις 5 αίθουσες του σχολείου-μουσείου παραδίδεται ένα μάθημα για τα δραματικά γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας των Καλαβρύτων που όμοιό του δε γίνεται - δυστυχώς- σε καμία σχολική αίθουσα.
Η «κοπάνα» είναι το τελευταίο που σκεφτόμαστε, καθώς δε θέλουμε να μας ξεφύγει τίποτα. Στην πρώτη αίθουσα φωτογραφίες και καθημερινά αντικείμενα μάς διηγούνται την πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική ζωή των Καλαβρύτων στα προπολεμικά χρόνια. Δεσπόζουσα θέση ο Οδοντωτός, που κατασκευάστηκε το 1896 και μέχρι το 1926 ήταν το μοναδικό μέσο συγκοινωνίας στην περιοχή. Πλήθος φωτογραφιών από τους μαθητές που φοίτησαν στα έδρανα του σχολείου, ένα παλιό θρανίο και κάποια από τα πολλά εποπτικά μέσα που ήταν εφοδιασμένο το σχολείο για τη διδασκαλία μαθημάτων εκτίθενται στο χώρο. Εντύπωση προκαλούν και κάποια φύλλα από τη μαθητική εφημερίδα. Τα πρόσωπα των φωτογραφιών χαμογελούν ανυποψίαστα για το απότομο και δραματικό τέλος της δικής τους διαδρομής -όπως εκτυλίσσεται στις επόμενες αίθουσες- αλλά και την «εξασφάλιση» μιας θέσης που δε θα ήθελαν ποτέ στο άλμπουμ της παγκόσμιας ιστορίας. «Να γίνουν ένα με το έδαφος» λέει ωμά μια έγγραφη διαταγή που αναφέρεται στην Επιχείρηση Καλάβρυτα και αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τα αιματοβαμμένα χρόνια της Κατοχής. Χάρτες, κείμενα και αντικείμενα αναλύουν το οργανωμένο σχέδιο των ναζιστών που σκόρπισε τον όλεθρο με βολική πρόφαση τη δράση των ανταρτών στην περιοχή. Η αλληλογραφία ανταρτών, προσωπικά αντικείμενα που βρέθηκαν στον τόπο της εκτέλεσης και κυρίως οι μαρτυρίες των 13 διασωθέντων που εξιστορούν τη φρικτή εμπειρία σε οθόνες που έχουν τοποθετηθεί στο χώρο προκαλούν συγκίνηση.
Και πριν χτυπήσει το κουδούνι... περνάμε στην αίθουσα ιστορικής μνήμης. Οι φωτογραφίες των 498 θυμάτων -όσων βρέθηκαν- δεσπόζουν καθώς και τα ονόματά τους με φόντο τα καμένα Καλάβρυτα. Στο κέντρο της αίθουσας και σε χαμηλό σημείο η σημαία του ναζισμού που, σύμφωνα με τη μουσειολογική μελέτη, δηλώνει την αποκαθήλωση της ναζιστικής ιδεολογίας. Η μουσική υπόκρουση στο χώρο μάς υποβάλλει.
Στο προαύλιο το γλυπτό του Νίκου Δημόπουλου μας τραβά την προσοχή, καθώς απεικονίζει το δράμα της Καλαβρυτινής μάνας που περισυλλέγει τη σορό του άντρα της, ενώ τα παιδιά προσπαθούν να στηριχθούν πάνω της. Σύμφωνα με τον κο Χρίστο Φωτεινόπουλο, πρόεδρο του ΔΣ του μουσείου, «το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος έχει μία αποστολή: να καταστεί ένα παράθυρο γνώσης για τους νεότερους με το να ιστορικοποιήσει το παρελθόν, να μετατρέψει δηλ. το τραυματικό βίωμα σε ιστορία, που θα διαμορφώνει ιστορική συνείδηση και ως κεφάλαιο πολιτισμικής κληρονομιάς να νοηματοδοτεί το παρόν».
Λόφος Καπή.
Ο Αρίσταρχος…μετρά τα άστρα
Στην κορυφή Νεραϊδοράχη (2.340 μ.) του Χελμού το υπερσύγχρονο τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος» με διάμετρο 2.3 μ. βλέπει από το Σεπτέμβριο του 2004, σε απόσταση 7 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη! Το μεγάλο οπτικό του πεδίο, η πολύ καλή ποιότητα οπτικών, η δυνατότητα τηλεχειρισμού και προγραμματιζόμενη λειτουργία μέσω δικτύου, το καθιστούν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο των Βαλκανίων και το δεύτερο μεγαλύτερο της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Προτιμήθηκε η κορυφή του Χελμού, γιατί υπάρχει παροχή λειτουργικής υποδομής λόγω της εγκατάστασης του Χιονοδρομικού Κέντρου, όπου είναι εύκολη η οδική πρόσβαση, παροχή ρεύματος και τηλεφώνου, και είναι από τις σκοτεινότερες περιοχές της Ευρώπης, αφού οι μεγάλες πόλεις βρίσκονται πίσω από τα βουνά. Το φιλικό προς το περιβάλλον τηλεσκόπιο είναι πάνω από τα σύννεφα σε μεγάλο ποσοστό ετησίως και μπορεί να παρατηρεί είδωλα, τα οποία είναι εξαιρετικής ποιότητας, ενώ ερευνά και για ύπαρξη πλανητών του γαλαξία μας, αστρικές εκρήξεις, χημική σύσταση, δομή και δυναμική γαλαξιών, καθώς επίσης και σμήνη γαλαξιών.
Δυστυχώς μετά τα λαμπρά εγκαίνια του 2007 το κόσμημα αυτό όλης της Ελλάδας έχει παραμεληθεί από την Πολιτεία, σύμφωνα με καταγγελίες του κου Γούδη, διευθυντή του Iνστιτούτου Aστρονομίας του Eθνικού Aστεροσκοπείου Aθηνών, και κινδυνεύει να απενταχθεί από το Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα OPTICON, όπου συμμετέχουν τα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα τηλεσκόπια της Ευρώπης. «Δεν μπορώ να πάρω ευθύνη να καλέσω επιστήμονες από το εξωτερικό για παρατηρήσεις. Aν πέσει μια... ασφάλεια, σκεφθείτε ότι δεν υπάρχει τεχνικός να επιδιορθώσει τη βλάβη» κρούει τον κώδωνα ο καθηγητής, αλλά στης ελληνικής Πολιτείας την πόρτα... Ελπίζουμε μόνο να μην της πάρει τόσα χρόνια να συνειδητοποιήσει την αξία του όπως έγινε με τον κορυφαίο αστρονόμο Αρίσταρχο το Σάμιο –του οποίου το όνομα δόθηκε στο τηλεσκόπιο- που χρειάστηκε να περάσουν 2.000 χρόνια για να αναγνωριστεί το έργο του...
Χιόνια στο Χελμό…μοναδικές χιονοδρομίες σημαίνει!
Αναμφίβολα αυτό που στη σύγχρονη εποχή έδωσε ώθηση και ανάπτυξη στα βασανισμένα Καλάβρυτα, το «φιλί της ζωής», όπως έλεγε και ο επίμονος ιδρυτής του ο Πάνος Πόλκας, και χάρη σε αυτό έμειναν πολλοί νέοι στον τόπο τους είναι το Χιονοδρομικό Κέντρο των Καλαβρύτων. Μαγαζιά πριν την κωμόπολη, μέσα σ’ αυτή, στο δρόμο προς Χιονοδρομικό και στις εγκαταστάσεις αυτού μαρτυρούν την αγαπημένη δραστηριότητα των επισκεπτών της περιοχής τούς χειμερινούς μήνες. Γύρω στα 14 χλμ. πάνω από το χωριό, θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο χιονοδρομικό της Ελλάδας και για πολλούς το καλύτερο.
Από το Δεκέμβριο μέχρι τον Απρίλιο οι 12 πίστες στις κατάλευκες πλαγιές του Χελμού γεμίζουν, με τη βοήθεια 7 αναβατήρων, χιονοδρόμους που απολαμβάνουν το αγαπημένο τους σπορ. Οι εγκαταστάσεις του βρίσκονται στα 1.700 μ. υψόμετρο και εκτείνονται μέχρι τα 2.340 στην κορυφή Νεραϊδοράχη, από όπου άπειρες φορές έχουμε θαυμάσει το μπλε του Κορινθιακού. Αυτή η θέα προς τη θάλασσα είναι που το καθιστά μοναδικό. Την επισκέψιμότητά του οφείλει επίσης πολύ στα μόλις 201 χλμ. που το χωρίζουν από την Αθήνα και 103 από την Πάτρα. Αξέχαστη εμπειρία αποτελεί το βραδινό σκι. Στα σαλέ απολαμβάνουμε ζεστά ροφήματα που επιβάλλονται τις κρύες μέρες, ενώ και- ρού επιτρέποντος κουρασμένοι χιονδρόμοι και απλοί επισκέπτες λιάζονται στις ξαπλώστρες έξω από τα σαλέ. Στις εγκαταστάσεις υπάρχουν σταθμός πρώτων βοηθειών, σχολές σκι και καταστήματα ενοικίασης και πώλησης χιονοδρομικού εξοπλισμού. Συχνά χιονοδρομώντας στις πίστες θα παρατηρήσετε και επίδοξους Ίκαρους να επιδίδονται σε πτήσεις αλεξίπτωτου πλαγιάς. Οι αεροπλανικές φιγούρες και τα άλματα στο πάρκο για σνόουμπορντ ανεβάζουν την αδρεναλίνη στα ύψη. Λειτουργεί από το 1988 και οι εγκαταστάσεις του διαρκώς εξελίσσονται.
Για όσους είναι λάτρεις της πεζοπορίας τμήμα του διεθνούς μονοπατιού Ε4 (μήκους 10 χλμ.) ξεκινά από την πόλη των Καλαβρύτων και καταλήγει στη βάση του Xιονοδρομικού. Πολλοί ακολουθούν αντίθετη πορεία ποδηλατώντας!
Σε μια άσπρη σελίδα ζωγράφισα τ’ όνειρο. Σε μια πήλινη γλάστρα φύτεψα δυόσμο. Ένα ζευγάρι νότες χόρεψαν στο ρυθμό μου. Σε νανούρισα, μ’ ένα μου σφύριγμα. Περπάτησα σ’ ένα λόφο από χαμομήλια. Φίλησα γλυκά τον πατέρα μου. Μύρισα την ανάσα της μάνας μου. Φώναξα τ’ όνομα μου και ρωτώντας τον εαυτό μου, κατάλαβα πως με λεν ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ.
Κείμενο & Φωτογραφίες: Αργυρώ Αθανασοπούλου,
Φωτογραφίες: Δ. Σταματόπουλος, Μουσείο Ολοκαυτώματος, Αστεροσκοπείο Αθηνών, Χιονοδρομικό Κέντρο Καλαβρύτων, Α. Λεχουρίτης
