Πάντα με εντυπωσίαζε ο τρόπος που η λαϊκή παράδοση με θρύλους και παραμύθια κατόρθωνε να ενσωματώνει στοιχεία της μυθολογίας και να τα κρατάει ζωντανά στην εθνική μνήμη μέχρι σήμερα. Έτσι και εδώ σ’ αυτή τη γωνιά της Κρήτης...
...ο θρύλος των Τριαμάτηδων (γιγάντων με τρία μάτια στο μέτωπο), που οδηγεί πίσω στον ομηρικό Κύκλωπα Πολύφημο και ακόμη πιο πέρα, στους Τιτάνες και τους Γίγαντες της μυθολογίας μας και ειδικότερα στο Γίγαντα Άργο, τον τερατόμορφο με τα 100 μάτια φρουρό της Ιούς, σοφά, ενσωματώθηκε στην τρύπα που οδηγούσε στη σπηλιά με το μαγικό διάκοσμο.
Ο θρύλος θέλει...
... τους Τριαμάτηδες γίγαντες, φύλακες της μαγείας της Τρύπας, να κατοικούν στους δαιδαλώδεις θόλους και στοές του Σπηλαίου Σφενδόνη στα Ζωνιανά και να παγιδεύουν τους ανυποψίαστους επισκέπτες μέχρι να τους βάλουν στο χάρκωμα (μεγάλο λέβητα) με το ανεγερτό (που κοχλάζει) νερό για να τους μαγειρέψουν! Προφανώς ο θρύλος εξυπηρετούσε τις μανάδες να κρατάνε τα παιδιά τους μακριά από την τρύπα όπου τρύπωναν για να παίξουν κρυφτό και κινδύνευαν να χαθούν στους δαίδαλους και τα βάραθρα που ξανοίγονταν. Αν και μάλλον χωρίς αποτέλεσμα, αφού, όπως μας είπε και ο οδηγός μας και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ζωνιανών, μέχρι που διαμορφώθηκε ως επισκέψιμο το σπήλαιο και άνοιξε για το κοινό, εκεί μέσα έπαιζαν σαν παιδιά τ’ αγόρια του χωριού, μέρος της προσπάθειας όλων των αγοριών του κόσμου να ανδρωθούν ξεπερνώντας τους φόβους τους και παίρνοντας ηγετική θέση στην ομάδα των συνομηλίκων τους.
*Το όνομά του παλαιότερα ήταν Τρύπα αλλά αργότερα ονομάστηκε Σφενδόνη, γιατί, σύμφωνα με έναν άλλο θρύλο, που αποτυπώνει την παράδοση του ανυπότακτου και ηρωικού πνεύματος των κατοίκων της περιοχής, εδώ είχε την κρυψώνα του ένας αντάρτης, ο Σφενδόνης.
Πού βρίσκεται:
Ένα μόλις χιλιόμετρο ΒΑ των Ζωνιανών, ανηφορίσαμε το φιδογυριστό δρόμο που σκαρφαλώνει τις απότομες πλαγιές του λόφου Χαλέπα, στη θέση Μύρωνος, και φθάσαμε στο μικρό άνοιγμα, που μόλις τα τελευταία χρόνια διαμορφώθηκε σε πόρτα και οδηγεί σ’ ένα από τα πιο εντυπωσιακά σπήλαια της Ελλάδας και σίγουρα το καλύτερο της Κρήτης, χωμένο στην κοιλιά του Ψηλορείτη, σκαλισμένο από το χρόνο και τα νερά στα ασβεστολιθικά του πετρώματα.
Τα κατακόρυφα βράχια, που στη βάση τους ήταν κρυμμένη η τρύπα που οδηγούσε στο σπήλαιο, φθάνουν τα 50 μέτρα και μοιάζουν με τείχος. Η θέα από εκεί αιχμαλωτίζει, καθώς το βλέμμα περιπλανιέται απερίσπαστο στον κάμπο του Μυλοποτάμου και τα γύρω βουνά.
Και το υπόγειο μυστικό μάς αποκαλύπτεται...
Το εσωτερικό του σπηλαίου το μήκος του μονοπατιού περιήγησης είναι περίπου 270 μ., ενώ σε ευθεία γραμμή το μήκος του επισκέψιμου τμήματος είναι 145 μ. Αυτό αποτελεί ένα μικρό μόνο μέρος του συνολικού μεγέθους του σπηλαίου, που έχει επιφάνεια πάνω από 3.000 τ.μ. και μήκος σε ευθεία γραμμή περίπου 500. Επίτηδες κρατούν το μεγαλύτερο μέρος του σπηλαίου κλειστό για να επιτρέψουν τη συνέχιση της εξέλιξής του, η οποία, δυστυχώς, αν δε διακόπτεται, εμποδίζεται όμως σε μεγάλο βαθμό από την αλλαγή των συνθηκών που επιφέρει η ανθρώπινη παρουσία και ως εκ τούτου οι επεμβάσεις που χρειάζονται για να διευκολύνονται οι επισκέψεις (άνοιγμα μεγαλύτερης πόρτας για την είσοδο των επισκεπτών, κατασκευή διαδρόμων, φώτα, ζέστη από τα σώματα).
Αν και, ευτυχώς, ήταν πολύ ευχάριστη διαπίστωση το γεγονός ότι τα φώτα που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι τελευταίας τεχνολογίας με λεντάκια που εκπέμπουν ψυχρό φωτισμό που ανάβει μόνο όταν περνάει κάποιος από μπροστά τους, με αποτέλεσμα να θερμαίνεται λιγότερο ο χώρος. Όπως μας εξήγησε ο οδηγός μας και πρόεδρος τους Πολιτιστικού Συλλόγου Ζωνιανών, παλαιότερα η είσοδος ήταν πολύ μικρότερη, δεν ξεπερνούσε το 1 τ.μ.
Οι «αίθουσες» διαδέχονται η μία την άλλη μέσα από δαιδαλώδεις σταλακτίτες και σταλαγμίτες που δημιουργούν ένα φανταστικό διάκοσμο με τους κρυστάλλους του ανθρακικού ασβεστίου να αντανακλούν το φως και να λαμπυρίζουν έτσι όπως φωτίζονταν ξαφνικά με το πέρασμά μας, δημιουργώντας ένα υπερθέαμα που προκαλεί το δέος και το θαυμασμό.
Το «Άδυτο της Νεράιδας», ο «Προθάλαμος των Αρμονιών», το «Ανάκτορο», ο «Παρθενώνας», η «Μητρόπολη», το «Πανόραμα», μέχρι την «Αίθουσα του Χαμένου Παιδιού» που ονομάστηκε έτσι από τον καλυμμένο με σταλαγμιτικό υλικό παιδικό σκελετό που βρέθηκε εκεί πριν από κάποιες δεκαετίες από ντόπιους και εικάζεται ότι ανήκει σε κάποιο παιδί που μπήκε μέσα και χάθηκε, είναι μερικές από τις πιο εντυπωσιακές «αίθουσες» που αντικρίσαμε κατά τη διάρκεια της διαδρομής.
Το μάτι μας δε χόρταινε να κοιτάζει δεξιά αριστερά, πάνω κάτω, ενώ κι όλες οι άλλες αισθήσεις μας ήταν σε επιφυλακή. Η μυρωδιά της υγρής ατμόσφαιρας, το άγγιγμα στο ψυχρό μέταλλο του προστατευτικού κάγκελου, ο θόρυβος των βημάτων και των ψιθυριστών ομιλιών μας μέσα στη σιγή, η γεύση από τις σταγόνες που σε κάποια σημεία έπεφταν στα πρόσωπά μας, τα πόδια μας που έψαχναν προσεκτικά το δάπεδο στα σημεία που ήταν γλιστερό, όλα δημιουργούσαν μια εξωπραγματική, απόκοσμη ατμόσφαιρα. Παρ’ όλα αυτά, η αίσθηση ότι ήμασταν οι μοναδικοί ζωντανοί οργανισμοί μέσα στο σπήλαιο ήταν εντελώς ψευδής.
Μέσα σ’ αυτό το απόλυτο σκοτάδι, με τη φαινομενική απουσία κάθε μορφής τροφής, μια μεγάλη ποικιλία τρωγλόδιων ζώων γεννιώνται, αναπτύσσονται, ζευγαρώνουν και πεθαίνουν εδώ, χωρίς ποτέ να βγουν έξω όπου το περιβάλλον είναι θανάσιμα εχθρικό γι’ αυτά.
Τα τρωγλόδια αυτά ζώα τρέφονται από τα αποσυντεθιμένα σώματα των ζώων που μπαίνουν για να φωλιάσουν, χάνονται και πεθαίνουν, αλλά κυρίως από τα περιττώματα των νυχτερίδων και των ποντικών που χρησιμοποιούν τη σπηλιά για φωλιά αλλά κυνηγούν και τρώνε έξω απ’ αυτή.
Σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα να επισκεφθείτε το σπήλαιο όταν βρεθείτε στην πανέμορφη αυτή γωνιά της Κρήτης.
Ημέρες & Ώρες λειτουργίας:
Από Νοέμβριο έως Μάρτιο κάθε Σάββατο και Κυριακή από τις 10:00 έως 14:30.
Τους υπόλοιπους μήνες 10:00 έως 17:00 καθημερινά.
Χάρτης: Σπήλαιο Σφενδόνη
Κείμενο & Φωτογραφίες: Έρρικα Πελωριάδου
